1-mavzu. Falsafa uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja

antik faylasuflar
uchun falsafaning asosiy 
muammosi: «Dunyo nimadan yaratilgan?», degan savol bilan bog’langan. O’sha 
davrda bu savol eng muhim, asosiy, birinchi darajali hisoblangan.
O’rta asrlar sxolastikasi
nuqtai nazaridan «falsafaning asosiy masalasi» 
quyidagicha ta’riflanishi mumkin: «Xudoning borligini qanday qilib oqilona 
asoslash mumkin?» Hozirgi diniy falsafiy konsepsiyalar, xususan neotomizm 
uchun u hozir ham bosh masala bo’lib qolmoqda. Ibn Sino fikricha, falsafaning 
asosiy masalasi – mavjudotni barcha mavjud narsalarni kelib chiqishi, targ’iboti 
o’zaro munosabati, biridan-ikkinchisiga o’tishni har tomonlama tekshirish uchun 
zaruriy imkoniyat, voqyelik sabab tamoyillarini asos qilib olishdan iborat. 
Yangi davrda I.Kant
yondashuvi diqqatga sazovor bo’lib, u «Inson nima?» 
degan savolni mohiyat e’tibori bilan falsafaning asosiy masalasi deb hisoblaydi. 
Uning fikricha, inson ikki har xil dunyo – tabiiy zarurat va ma’naviy erkinlikka 
mansub bo’lib, ularga muvofiq odamzot, bir tomondan, tabiat mahsuli hisoblanadi, 
boshqa tomondan esa, u «erkin harakat qiluvchi mavjudotning o’z-o’zidan 
yaratish» natijasidir
1
. 
Ekzistensializm 
falsafasida esa har bir individ o’zi uchun o’zi hal qilishi 
lozim bo’lgan «Hayot yashashga arziydimi?», degan muammo asosiy masala 
sifatida e’tirof etiladi, zero, mazkur yo’nalish namoyandalarining fikriga ko’ra, bu 
savolga javobsiz qolgan hamma narsa o’z ma’nosini yo’qotadi. Fransuz 
ekzistensialist faylasufi A.Kamyu ta’biri bilan aytganda: «Hayot yashashga arzishi 
1
Қ
аранг:
Кант И. Соч. Т. 6. – М., 1966. – 351-б.

---

yoki arzimasligi masalasini hal qilish, falsafaning asosiy masalasiga javob topish 
demakdir».
Masalan, pragmatizm asosiy e’tiborni haqiqat tushunchasiga va uni aniqlash 
muammosiga qaratadi. Bu yo’nalish vakillarining fikriga ko’ra, falsafa avvalo ayni 
shu muammo bilan shug’ullanishi va insonga amalda foyda keltirishi lozim.