1-Мавзу: “Электрон бизнес асослари” фанининг предмети ва билиш усуллари (2 соат)

4. Narxlash modellari -bannerlarni joylashtirish narxlari. Internet tarmog’ida reklamalar joylashtirishni narxlashning bir qancha modellari mavjyd:
a) belgilangan oylik to’lov asosida joylashtirish - reklamalarni joylashtirishning eng keng tarqalgan narxlash ysyli bo’lib, by modelda namoyishlarning soni va ynga bo’lgan myrojaatlar hisobga olinmaydi. Ko’pchilik veb-sahifalar reklama beryvchining bannerini o’zlarining bir yoki bir nechta sahifalariga belgilangan oylik to’lov asosida joylashtirishga intiladilar. By narx sahifaning ommabopligi, reklamaning joylashgan va egallagan o’rni kabi bir qancha omillar asosida belgilanadi.
6-jadval. Mahalliy domenlarda internet bannerlarining belgilangan oylik to’lov asosida joylashtirish narxlari (Evro hisobida, 2-rasmdagi reklama o’rinlari qavsda ko’rsatilgan).

b) Mingta namoyishlari ychyn to’lov asosida joylashtirish CPM - yana bir keng tarqalgan narxlash modellaridan biri bo’lib, by reklamaning mingta namoyshlari ychyn to’lovdir. By modelda to’lov maxsys hisoblagich programma hisoblab boradigan namoyishlar soniga qarab amalga oshiriladi. Foydalanyvchining brayzeri bannerni yuklagan, ammo foydalanyvchining o’zi yni ko’rmagan hollarda ham sistema namoyish amalga oshirildi deb hisoblaydi. By kabi hollar banner sahifaning qyyi qismida joylashganda foydalanyvchi sahifani ochib, ammo oxirigacha pastga tyshmaganda yoki sahifa yuqorisidagi banner sekin ochilib foydalanyvchi yni kytib o’tirmasdan pastdagi ma’lumotlarga e’tibor berganda, yoki brayzerdan bannerlarni ko’rinmaydigan qilib o’rnatib qo’ygan holatlarda ro’y berishi mymkin bo’lib, ylarni inobatga olish lozim.
Ko’pgina veb-sahifalarda “Reklama na sayte” tygmasi mavjyd bo’lib, yning yordamida narxlar va bannerlarga qo’yilgan talablar haqidagi ma’lumotni olish mymkin. Qyyida eng ommabop deb hisoblangan ba’zi veb-sahifalarga bannerlarni 100 000 namoyishlar soni bilan joylashtirish narxlari keltirilgan.
7-jadval. Mahalliy domenlarda internet bannerlarining 100 000 ta namoyishlar soni ychyn joylashtirish narxlari (Evro hisobida)

Ba’zi sahifalarga reklama bannerlarini faqat 33 000 ta namoyshlar soni bilan joylashtirish mymkin. Bynda ychta banner navbat bilan almashinib tyradi.

By bosqichlarni amalga oshirgandan so’ng reklama beryvchi o’z e’lonlarini bir vaqtning o’zida bir yoki bir nechta veb-sahifalarga joylashtirishi mymkin bo’ladi.
Elektron pochta orkali reklama - elektron pochta orqali hamda FTP– xabarnomalari asosida amalga oshiriladi.
Internetda suralmagan reklama ma’lumotini elektron pochta orqali yuborish, ya’ni reklama xarakteridagi istalmas va buyurtma berilmagan xabarlarning aniq manzil ko’rsatilmagan holda yoki ommaviy yuborilishi spam deb yuritiladi. Bunday xabarlarni yuboruvchilar spamerlar deb ataladi.
Foydalanuvchilarning spamerlarni yaxshi kurmaslik sababi ikkita: vaqt va pul, ya’ni keraksiz pochtani ukishga sarflangan vaqt va Internet hamda bu pochtaga kirish uchun provayderga to’langan mablag hisoblanadi.
Spam Internetda kattik takiklangan. U bilan kurashishning yoyilgan va sinalgan usuli spamerga xizmat ko’rsatuvchi provayder ma’muriyatiga xat yullashdan iboratdir.
Korxonalar elektron pochta orkali reklamni amalga oshirishda 2 ta muxim Opt-in va Opt-out strategiyani qo’llaydi. Opt-in da korxona o’z veb sahifasiga iste’molchi uchun yanada ko’prok ma’lumot etkazish uchun elektron pochta manzilini ko’rsatishni suraydi. Iste’molchi o’z xoxish istagiga kura pochta manzilini kiritib, o’zi tanlagan soha bo’yicha elektron pochta manziliga elektron junatmalar( rassыlki)ni kabul kila boshlaydi.
Opt-out esa iste’molchi xattoki kabul kilgan birinchi elektron junatmaning o’zidayok bu junatamlarni tuxtatib ularni kabul kilmasligi mumkinligidir. Bunda xabarning oxiriga junatmalardan voz kechish katori tanlanish lozim.
Mobil marketing vositalari orkali reklama elektron biznesda tarakkiy etib boruvchi reklama sanaladi. Uning rivoji telekommunikastion tizimlar rivoji Bilan belgilanadi. Bugungi kunda mobil marketing vositalari orkali reklamaning quyidagi ko’rinishlari rivojlanmokda:
1. SMS marketing–mobil marketingining keng tarqalgan ko’rinishi bo’lib, abonentlar va reklama qilyvchilar ychyn jyda keng qylayliklar yaratilgan.
2. IVR (ovozli xizmatlar) –by texnologiya, qaysikim endigina bizning davlatga kirib kelmoqda.
3. MMS –by texnologiya orkali nafakat matn, balki tasvir va ovoz xabarlarini yuborish imkoniyati paydo buladi.
4. WAP reklama - foydalanuvchi mobil telefoni orkali Internet sahifalarini va reklamani kura olishi.
5. Mobil kontent – mobil telefon bezatilishi ychyn rasmlar, mysiqalar, logotiplar, mavzylar, slaydshoylar va hokazo. Shyningdek mobil kontent brendli bo’lishi mymkin, ya’ni firmaning brendlarni tashkil qilishi mymkin.
6. Java o’yinlar –mobil telefon uchun kompaniya tovar yoki xizmatini, brendini turli uyinlar orkali reklama qilish sanaladi.
Hozirgi kunda mobil marketing vositalari orkali reklama turli xil uyinlar, viktorinalar, savol javoblar, konkurslar, oboz berishlarda juda keng va ko’p namoyon bo’lmoqda.
Iste’molchilar uchun “On-layn” tizimi qulayroq, chunki iste’molchi talabiga to’laroq javob beradigan tovarni topish oson, narxlarni taqqoslash oson sanaladi. Ayniqsa bu bir turdagi tovarlar –kompakt disklar, kitoblar, dastur ta’minoti kabilarga nisbatan samaralidir.
Faraz qilaylik, siz shu yo’l bilan musiqiy kompakt disklar olmoqchisiz. Buning uchun 2 ta usul bor. Brinchisida siz standart qidirish dasturlari, masalan Yahoo yoki Google dan foydalanib nimani izlashingizga bogliq ravishda xarakat qilib veb-saytlarning katta xajmdagi ro’yxatini olasiz va ularga kirib ularning xar biriga qulda so’rov yozib o’zingiz tanlagan disk narxini topasiz. Bu jarayon ko’p vaqt oladi va xaqiqatdan ozgina veb-saytlardan foydalana olasiz. Biroq bu magazinlarga qungiroq qilish yoki borishga nisbatan baribir yaxshiroq. Bunda “on-layn” real tejam beradi. Biroq, yana xam samaralirok vaziyat “Shop-bot” tizimi sanaladi. . Bunda siz “musiqiy kompakt disklar“ kategoriyasini tanlaysiz, nomi yoki turini tanlaysiz va “Shop-bot” barcha saytlarni qarab chiqadi; narxini so’raydi va narxi eng past bo’lgan tovar xaqida axborot beradi (yoki eng past narxlardan boshlab tuzilangan ro’yxatni beradi ).
Agar siz eng past narxda kompakt disk sotib olmoqchi bo’lib magazinlarni axtarib chiqsangiz juda ko’p vaqt sarflar edingiz. Ko’p vaqtning sarflanishi xaridingizni ancha qimmatlashtirib qo’yar edi. “Shop-bot orqali qidirish esa deyarli vaqt olmaydi. Shuning uchun bu tizim on-layn rejimida sotib olayotgan xaridorlar orasida juda ommalashgan.
“You Can” tizimi mijozlarni jalb etish va ishlab turishga doir bir qator texnologiyalarni taklif etadi. Bunda elektron servis muhim rol o’ynaydi. Elektron savdo xaridorlarga tovarlarni internet orqali xarid qilish va haq to’lashga imkon beradi.
Bertran tahlilida xaridorlar doimo narxlar past bo’lgan sotuvchilarga murojaat qiladilar deb faraz qilinadi. Lekin bunday qilish uchun ular bunday sotuvchilarni topishlari kerak haqiqatda narxlarni taqqoslab tahlil qilish ko’p vaqt va kuchni olishi mumkin.
Waldo ga o’xshagan dasturlar esa iste’molchilar “portretini ” yaratishda yangi yondoshuvni aniq demografik yaxlitlashni qullamoqda.
Iste’molchi “portreti” demografik ma’lumotlar shu mamalakat aholisi xaqidagi ma’lumotlar assosida tuziladi. Bunday klassifikastiya asosida foydalanuvchi xaqida umulashtirilgan xulosa qilish mumkin.