1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

«Universiada»  respublika  sport  musobaqalari  orqali  bolalar  va  o‗smirlar  o‗rtasida  sportning 
ommaviyligi ta‘minlandi. 
O‗sib  kelayotgan  avlodning  ta‘lim  sohasida  tashkil  etilgan  zamonaviy  moddiy-texnik 
bazadan samarali foydalanishini ta‘minlash, oliy  va o‗rta maxsus ta‘lim tizimidagi yo‗nalish va 
mutaxassisliklar bo‗yicha davlat ta‘lim standartlari, o‗quvdasturlari, o‗quv-metodik adabiyotlarni 

---

qayta  ko‗rib  chiqish  va  takomillashtirishborasidako‗plab  ishlar  amalga  oshirilmoqda  (8.4.2-
jadval). 
Jumladan,  2010  yilda  ta‘lim  muassasalarining  moddiy-texnik  bazasini  takomillashtirish 
doirasida  14  ta  umumta‘lim  maktabi,  4  ta  akademik  litsey,  99  ta  o‗quvchi  va  talabalar  turar 
joyini,  Toshkent  davlat  iqtisodiyot  universiteti,  Termiz  davlat  universiteti,  Toshkent  Axborot 
texnologiyalari  universiteti  Samarqand  filialining  yangi  o‗quv  binolarini  qurish,  Toshkent 
Moliya  institutining  o‗quv  korpusini  qayta  ta‘mirlash  ishlari  davom  ettirilmoqda.  2010-2011 
yillar  mobaynida  yangi  standartlarni  ishlab  chiqish,  har  bir  umumta‘lim  maktabida,  akademik 
litsey  va  kasb-hunar  kollejida  mahalliy  tarmoqli  zamonaviy  kompyuter  sinfi  jihozlanishi  va 
faoliyat  ko‗rsatishiga  erishish,  har  bir  umumta‘lim  maktabini  41  nomdagi  elektron  darslik  va 
o‗quv  filmlari,  har  bir  maktabgacha  muassasani  o‗yinli  va  bilish  bilan  bog‗liq  multimediya 
dasturlarini  namoyish  qilish  uchun  VUV  proigrivatellari  bilan  ta‘minlash,  umumta‘lim 
maktablarining  kompyuter  texnikasi  va  o‗quv-laboratoriya  jihozlari  saqlanishini,  ularga  texnik 
xizmat ko‗rsatilishini ta‘minlash bo‗yicha kompleks tadbirlar amalga oshirilmoqda. 
2011 yilda manzilli qurilish dasturida bolalar sporti ob‘ektlari, musiqa va san‘at maktablari 
barpo etish, ularni rekonstruktsiya qilish va kapital ta‘mirlash bo‗yicha belgilangan topshiriqlar 
to‗la bajarildi.  214 ob‘ekt, jumladan 130 ta sport inshooti, 19 ta suzish havzasi va 65 ta bolalar 
musiqa va san‘at maktablari qurilib foydalanishga topshirildi. 
Mamalakatimizdm  6  yoshdan  15  yoshgacha  bo‗lgan  o‗quvchilar  o‗rtasida  sport  bilan 
shug‗ullanuvchilar  2008  yildagi  29,2  foizdan  2011  yilda  34,9  foizga,  jumladan,  qiz  bolalar 
o‗rtasida 24,1 foizdan 31,4 foizga oshdi. 
Xalqaro  musobaqalarda  sportchilarimiz  2008  yilda  103  ta  medalga  (51  ta  oltin)  loyiq 
topilgan  bo‗lsa.  2011  yilda  182  ta  medal  (66  ta  oltin)  jamg‗ardi  (―Xalq  so‗zi‖,  2012  yil  11 
fevral). 
Prezidentimiz tashabbusi bilan o‗tkazib kelinayotgan uch bosqichli sport o‗yinlari – ―Umid 
nihollari‖, ―Barkamol avlod‖ va Universiada O‗zbekiston bayrog‗ini baland ko‗taradigan. YUrt 
sha‘ni, xalq g‗ururi uchun kurashadigan mahoratli sportchilarni tarbiyalashda o‗ziga xos maktab 
vazifasini o‗tamoqda.  
2011  yilda  Davlat  byudjeti  barcha  xarajatlarining  60  foizi  ijtimoiy  maqsadlar  uchun 
yo‗naltirildi. Bu 2010  yilga qaraganda sezilarli  darajada ko‗pdir. Jumladan, ta‘lim va sog‗liqni 
saqlash  sohasi  uchun  ana  shu  xarajatlarning  48  foizi  yoki  2010  yilga  nisbatan  1  trillion  800 
milliard so‗m ko‗p mablag‗ sarflandi. 
Umumta‘lim  maktablari,  akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlari  o‗qituvchilari, 
shifokorlar  va  tibbiyot  xodimlarining  mehnatini  rag‗batlantirish  tizimini  takomillashtirish 
borasidagi ishlar davom ettirilmoqda. 2011 yilda ushbu toifadagi xodimlarning ish haqi o‗rtacha 
kamida  25  foizga  oshirildi.  Ta‘lim  va  sog‗liqni  saqlash  xodimlarining  ish  haqini  oshirish  bilan 
bog‗liq xarajatlarni moliyalash uchun byudjetdan 420 milliard so‗mdan ortiq mablag‗ ajratildi.  
Moliya  vazirligi  huzurida  tashkil  etilgan  Ta‘lim  muassasalarini  rekonstruktsiya  qilish, 
mukammal  ta‘mirlash  va  jihozlash  jamg‗armasining  367  milliard  so‗m  miqdoridagi  mablag‗i 
hisobidan  joriy  yilda  336  ta  ta‘lim  muassasasini,  65  ta  bolalar  musiqa  va  san‘at  maktabini 
rekonstruktsiya  qilish  va  kapital  ta‘mirlash,  qariyb  1500  ta  kompyuter  sinfini  tashkil  qilish, 
shuningdek,  118  ta  sport  zalini  qurish  va  jihozlash  amalga  oshirildi.  Bundan  tashqari,  Koreya 
eksimbankining  30  million  dollar  miqdoridagi  krediti  hisobidan  umumta‘lim  maktablarida 
qo‗shimcha ravishda 1,5 mingta kompyuter sinfi jihozlanadi. 
Rivojlangan mamlakatlarda ta‘lim samaradorligi, taraqqiyoti quyidagi omillarga bog‗liq: 
1.  16 foiz – moddiy-texnik bazaga bog‗liq. 
2.  20 foiz – resurslarga bog‗liq. 
3.  64 foiz - inson omiliga bog‗liq. 
  SHu  boisdan  ham  Prezidentimizning  doimiy  e‘tibori  natijasida  o‗tgan  yillar  davomida 
yurtimizda  jahondagi  nufuzli  universitetlar  bilan  yaqin  hamkorlik  aloqalari  o‗rnatildi.  Buning 
natijasida  Toshkentda  Buyuk  Britaniyaning  Xalqaro  Vestministr  universiteti  ish  boshladi. 
I.Gubin  nomidagi  Rossiya  neft  va  gaz  davlat  universiteti,  Italiyaning  Turin  politexnika 

---

universiteti,  Singapur  menejmentni  rivojlantirish  instituti,  G.Plexanov  nomidagi  Rossiya 
iqtisodiyot  universiteti,  M.Lomonosov  nomidagi  Moskva  davlat  universitetining  Toshkent 
shahridagi  filiallari  kabi  yuksak  xalqaro  obro‗  e‘tibor  va  chuqur  tarixiy  ildizlarga  ega  bo‗lgan 
yevropa  va  Osiyoning  yetakchi  oliy  o‗quv  yurtlarining  filiallari  tashkil  etildi  hamda 
muvaffaqiyatli faoliyat ko‗rsatmoqda. Ushbu oliy o‗quv  yurtlarida mashinasozlik, neft-gaz ishi, 
axborot  texnologiyalari,  iqtisodiyot  va  biznes  boshqaruvi,  moliyaviy  menejment,  tijorat  huquqi 
kabi  mexnat  bozorida  talab  yuqori  bo‗lgan  mutaxassisliklar  bo‗yicha  bakalavr  va  magistrlar 
tayyorlanmoqda  va  ularning  bitiruvchilari  butun  dunyoda  tan  olinadigan  diplomlarga  ega 
bo‗lmoqda. 
  Shuningdek, o‗lkamizda 59 ta oliy o‗quv yurti faoliyat ko‗rsatmoqda. Mamlakatimizning 
nufuzli  mutaxassislariga  bo‗lgan  ehtiyojlari  asosida  yangi  zamonaviy  yo‗nalishlar  bo‗yicha 
kadrlar  tayyorlash  ishlari  boshlangani  ham  e‘tiborga  sazovordir.  YUrtimiz  va  xorijdagi  o‗quv 
maskanlarida  yuzlab  iqtidorli  yoshlar  ta‘lim  olmoqda  va  o‗z  malakasini  oshirmoqda.  Bunda 
xorijiy  ta‘lim  muassasalari  bilan  ikki  tomonlama  tajriba  almashish  yo‗lga  qo‗yilgani  muhim 
ahamiyat  kasb  etmoqda.  Mamlakatimizda  nufuzli  xalqaro  tashkilotlar,  chet  ellik  taniqli  ekspert 
va  mutaxassislar,  tahlilchi  va  kuzatuvchilar  ishtirokida  ta‘lim  sifatini  oshirishga  doir  ko‗plab 
simpoziumlar, konferentsiya va seminarlar o‗tkazilmoqda.  
  2012-yilning  17  fevralida  Toshkentda  Prezidentimiz  Islom  Karimov  tashabbusi  bilan 
―Yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash – mamlakatni barqaror taraqqiy 
ettirish va modernizatsiya qilishning eng muhim sharti‖ mavzusida xalqaro konferentsiya tashkil 
etildi.  Anjumanda  ko‗plab  yirik  xalqaro  tashkilotlar  va  moliya  institutlari,  jumladan,  BMT, 
Osiyo  taraqqiyot  banki,  Jahon  banki,  Islom  taraqqiyot  banki  vakillari,  Buyuk  Britaniya, 
Germaniya,  Italiya,  Xitoy,  AQSH,  Janubiy  Koreya,  YAponiya,  Rossiya  kabi  dunyoning  48 
davlatidan  ta‘lim  tizimi  rahbarlari,  olimlar  hamda  mutaxassislar  ishtirok  etib,  uzluksiz  ta‘lim 
sohasini  rivojlantirish  va  yosh  avlodni  barkamol  tarbiyalashning  milliy  modelini  yaratishda 
O‗zbekiston  tajribasini  o‗rgandilar.  Haqiqatan  ham,  yurtimizda  faol,  intiluvchan,  iqtidorli  va 
yuksak ma‘naviy fazilatalarga ega, zamonaviy bilim hamda kasblarni chuqur egallagan, bugungi 
va  ertangi  kunimizning  hal  qiluvchi  kuchi  bo‗lgan  yoshlarni  voyaga  yetkazish  uchun  barcha 
shart-sharoit va imkoniyatlar yaratilgan. 
Ta‘limni  rivojlantirishga  yo‗naltirilgan  xorijiy  texnik  yordam  hajmi  o‗tgan  davrda  500 
million  dollardan  oshib  ketdi.  Osiyo  taraqqiyot  bankining  290  million  dollar  mablag‗i  Janubiy 
Koreya  hukumatining  110  milliondan  ortiq,  Jahon  bankining  33  million,  OPEK  fondi,  Saudiya 
fondi,  Islom  taraqqiyot  bankining  42  million,  Germaniya  hukumatining  ―KfV‖  banki  orqali 
yo‗naltirilgan  qariyb  20  million  va  boshqa  donorlarning  100  million  dollardan  ortiq  yordami 
shular  jumlasidandir.  Prezidentimiz  Islom  Karimov  ta‘kidlaganidek,  ―Bizning  mamlakatimizda 
amalga  oshirilayotgan  dastur  bu  –  boshqa  modellarni  qandaydir  takrorlash  yoki  ulardan  nusxa 
ko‗chirish  emas,  aksincha,  birinchi  navbatda,  rivojlangan  demokratik  davlatlarda  to‗plangan 
tajribani o‗zida mujassam etgan va ayni paytda shiddat bilan o‗zgarib borayotgan hozirgi zamon 
talablarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan dasturdir‖ (―Xalq so‗zi‖, 2012 yil 18 fevral).  
Global  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozga  qaramasdan,  O‗zbekiston  o‗tgan  5  yil  davomida  8,5 
foizdan  kam  bo‗lmagan  barqaror  yuqori  iqtisodiy  o‗sish  sur‘atlarini  saqlab  qolmoqda.  2000  yil 
bilan  solishtirganda,  yalpi  ichki  mahsulotning  ko‗payishi  2,1  barobarni  tashkil  etadi.  Byudjet 
profitsiti,  tashqi  qarzning  pastligi  va  valyuta  zaxiralarining  yetarli  darajada  bo‗lishi 
ta‘minlanmoqda. 
‖Bugungi  kunda  ta‘lim  sohasidagi  barcha  sa‘y-harakatlarimizning  dastlabki  quvonchli 
mevasi  sifatida  bir  necha  xorijiy  tillarda  erkin  gaplasha  oladigan  va  shu  bilan  birga,  o‗z  fikrini 
ona  tilida  ravon,  go‗zal  va  lo‗nda  ifoda  eta  oladigan  yangi  mutaxassislar  avlodini  ko‗rganda, 
hech  shubhasiz,  yurtimizdagi  har  bir  ota-ona,  ustoz-murabbiyning,  ezgu  niyatli  har  qaysi 
insonning qalbi g‗urur-iftixor tuyg‗ulariga to‗ladi.  
  O‗zbekistonda ta‘lim  sektorini  moliyalashtirishda byudjet va xususiy  manbalar bilan bir 
qatorda  moliya  institutlari,  xorijiy,  xalqaro  donorlar  tomonidan  ko‗rsatilayotgan  tashqi  yordam 

---

ham  ahamiyatlidir.  2000  yildan  2007  yilgacha  ushbu  yordam  doirasida  1  milliard  AQSH 
dollaridan ortiq umumiy qiymatdagi 122 ta loyiha tatbiq etildi. 
Ma‘rifatparvar adib Abdulla Avloniy «Tarbiya biz uchun yo hayot - yo mamot, yo najot - 
yo halokat, yo - saodat - yo falokat masalasidir», deb ta‘kidlar ekan, avvalo farzand tarbiyasini,