1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

1-rasm. Onalar o„limi ko„rsatkichi (har 100 ming onaga o„rtacha). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-rasm.Go„daklar o„limi ko„rsatkichi (har 1000 nafar tirik tug„ilgan bolaga o„rtacha). 
 
Mamlakatimizda  epidemik  barqarorlikni  ta‘minlash  maqsadida  amalga  oshirilayotgan 
tadbirlar  natijasida  qator  yillar  davomida  aholi  o‗rtasida  poliomielit,  bo‗g‗ma,  qoqshol 
kasalliklari  ro‗yxatga  olinmadi.  2002  yilda  O‗zbekiston  poliomielit  virusidan  xoli  hududligi 
to‗g‗risida  Jahon  sog‗liqni  saqlash  tashkilotining  sertifikatiga  ega  bo‗ldi.2010-2011  yillarda 
Tojikistondagi  vaziyatni  hisobga  olgan  holda,  6  bosqichdan  iborat  poliomielitga  qarshi  milliy 

---

emlash kunlari o‗tkazildi. Bu tadbirlar davrida 20 milliondan ortiq 15 yoshgacha bo‗lgan bolalar 
hamda Surxondaryo viloyatida 25 yoshgacha bo‗lgan shaxslar emlashdan o‗tkazildi. 
Respublikadagi  53  ta  tumanlararo  OITS  diagnostika  laboratoriyalarida  ta‘mirlash  ishlari 
bajarildi.  OITSga  qarshi  kurash  markazlari  va  tumanlararo  OITS  diagnostika  laboratoriyasida 
davlat  byudjeti  hisobidan  7,5  milliard  so‗mlik  zamonaviy  laboratoriya-diagnostika  asbob-
uskunalari o‗rnatilmoqda. 
O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2011  yil    28  noyabrdagi  ―Sog‗liqni  saqlash 
tizimini  isloh  qilishni  yanada  chuqurlashtirish  chora-tadbirlari  to‗g‗risida‖gi  PQ-1652-sonli 
qarori  bilan  sog‗liqni  saqlash  sohasini  rivojlantirish,  tibbiy  xizmat  ko‗rsatish  tizimini  tubdan 
yangilash,  zamonaviy  tibbiy  asbob  uskunlarni  o‗rnatish  va  yuqori  darajali  malakali  kadrlarni 
tayyorlash bo‗yicha bir qancha ishlarni amalga oshirish borasidagi vazifalar belgilab berildi. 
2000-2011  yillarda  davolash-profilaktika  muassasalarini  modernizatsiya  qilish  va  eng 
zamonaviy laboratoriya, diagnostika va davolash uskunalari bilan jihozlashga 750 million AQSH 
dollaridan ortiq miqdorda byudjet mablag‗lari yo‗naltirildi va imtiyozli kreditlar hamda grantlar 
jalb  etildi.  Mustaqillik  yillarida  sog‗liqni  saqlash  sohasiga  qilingan  harajatlar  3,6  barobar  o‗sdi 
va bu yalpi ichki mahsulotga nisbatan qariyb 4 foizni, Davlat byudjetida esa 15,7 foizdan ortiqni 
tashkil qilyapti. 
O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2011  yil  28  noyabrdagi  PQ-1652-sonli  qaroriga 
asosan,  respublika  sog‗liqni  saqlash  tizimini  isloh  qilishni  yanada  chuqurlashtirishning  asosiy 
yo‗nalishlari:  sog‗liqni  saqlashning  normativ-huquqiy  asoslarini  yanada  takomillashtirish; 
aholiga, ayniqsa, qishloq joylarda, tibbiy-sanitariya yordami sifati va qulaylik darajasini oshirish; 
ixtisoslashtirilgan markazlar, shu jumladan, onkologik va sil kasalliklari muassasalari faoliyatini 
tubdan  takomillashtirish;  shoshilinch  va  tez  tibbiy  yordam  ko‗rsatish  xizmati  samaradorligi, 
xizmatlar  tezkorligi  va  sifatini  oshirish;  ona  va  bola  salomatligini  muhofaza  qilish  tizimini 
takomillashtirish;  sog‗liqni  saqlashning  nodavlat  sektori  faoliyatini  tartibga  solish  va  tez  tibbiy 
yordam ko‗rsatish xizmati samaradorligi, xizmatlar tezkorligi va sifatini oshirish. 
Bugungi kunda mamlakatimizda sog‗lom va barkamol avlodni tarbiyalash, yoshlarning o‗z 
ijodiy va intellektual salohiyatini ro‗yobga chiqarishi, yurtimiz yigit-qizlarini XXI asr talablariga 
to‗liq javob beradigan, har tomonlama yetuk shaxslar etib voyaga  yetkazish uchun zarur shart-
sharoitlar  va  imkoniyatlarni  yaratish  bo‗yicha  keng  ko‗lamli  ishlar  amalga  oshirilmoqda. 
―Barkamol  avlod  yili‖  davlat  dasturida  aks  etgan  maqsad  va  vazifalar  zamirida  yagona  g‗oya 
mujassam.  Bu  g‗oya,  Prezidentimiz  ta‘biri bilan  aytganda,  sog‗lom  zurriyod,  ya‘ni  jismoniy  va 
ma‘naviy  yetuk  avlodning  shakllanishi,  uning  imkoniyatlarini  ro‗yobga  chiqarish  uchun  zarur 
bo‗lgan  tizimni  yaratish,  yoshlarimizning  huquq  va  manfaatlarini  himoyalash,  ularning 
zamonaviy  bilim  va  kasbga  ega  bo‗lishini,  jamiyatimiz  hayotida  munosib  o‗rin  egallashini 
ta‘minlashdan iborat. 
Mustaqillikning  birinchi  kunlaridan  boshlab  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A. 
Karimov  yosh  avlodning  sog‗lig‗i  haqida  doimiy  g‗amxo‗rlik  qilmoqda.  YOsh  avlodni  har 
tomonlama  uyg‗un  rivojlantirish,  bolalar  o‗rtasida  sog‗lom  turmush  tarzini  rivojlantirishning 
muhim  omillaridan  biri  jismoniy  tarbiya va  sportdir. Ommaviy  bolalar  sportining  rivojlanishini 
ta‘minlash maqsadida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 24 oktyabrdagi ―Bolalar 
sportini  rivojlantirish  fondining  tuzilishi  to‗g‗risida‖gi  3154-sonli  Farmoni  va  2002  yil  31 
oktyabrdagi  O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  ―O‗zbekiston  bolalar  sportini 
rivojlantirish  fondi  faoliyatining  tashkil  etilishi  to‗g‗risida‖gi  374-sonli  qarori  qabul  qilindi. 
Ushbu  hujjatlarda  Sog‗liqni  saqlash  vazirligi  oldiga  o‗sib  kelayotgan  yosh  avlodning  har 
tomonlama  rivojlanishini  ta‘minlashga  imkon  beradigan  bolalar  sporti  turlarining  asosiy 
yo‗nalishlarini rivojlantirishning tibbiy ilmiy asoslarini ishlab chiqish vazifasi qo‗yildi.  
Mamlakatimizda  ijtimoiy  infratuzilmaning  yana  bir  tarkibiy  qismi  bo‗lgan  ta‘lim  tizimini 
rivojlantirishga qaratilgan uning me‘yoriy-huquqiy asoslari quyidagi hujjatlarda belgilab berildi 
hamda ular bazasida eng muhim yo‗nalish va natijalar ijrosi ta‘minlandi.  
I. Ta‘lim to‗g‗risidagi qonun (1992 yil 2 iyul). Mutaqil davlatimiz rahbariyati, eng avvalo, 
ishni ta‘lim sohasidagi davlat siyosatining huquqiy asoslarini yaratishdan boshladi. Sobiq ittifoq 

---

tarkibiga  kirgan  respublikalar  ichida  birinchilardan  bo‗lib,  O‗zbekiston  Respublikasining  Oliy 
Kengashi 1992 yil 2 iyulda «Ta‘lim to‗g‗risida»gi Qonunini tasdiqladi. Bu dasturilamal hujjatda 
ta‘lim  sohasidagi  davlat  siyosatining  asosiy  tamoyillari,  ta‘lim  tizimi,  uning  boshqaruv  tarkibi, 
pedagog  xodimlarning  haq-huquqlari,  burch  va  mas‘uliyati  aniq  belgilab  berildi.  Binobarin,  bu 
muhim  davlat  hujjatining  qabul  qilinishi  ta‘lim  sohasida  amalga  oshiriladigan  barcha 
islohotlarning muqaddimasi hamda huquqiy kafolati edi. 
II.  O‗zbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyasi  (1992  yil  8  dekabr).  Asosiy  qonunimiz 
O‗zbekiston  xalqining  xohish-irodasidan  kelib  chiqib,  milliy  va  umuminsoniy  qadriyatlarni 
uyg‗unlashtirgan  holda,  yoshlar  ongiga  singdirishning  huquqiy  asoslarini  o‗zida  ifoda  etgan. 
Konstitutsiya  barcha  fuqarolar  qatori  yoshlarning  huquq  va  erkinliklarini  ta‘minlashning 
kafolatlarini  ham  o‗zida  aks  ettiradi.  Jumladan,  uning  41-moddasida:  «Har  kim  bilim  olish 
huquqiga ega. Bepul umumiy ta‘lim olish davlat tomonidan kafolatlanadi. Maktab ishlari davlat 
nazoratidadir»,  deb  belgilab  qo‗yilgani  fikrimizning  dalilidir.  Haqiqatan  ham,  O‗zbekiston 
Respublikasi mustaqil, huquqiy demokratik, insonparvarlik qoidalariga asoslangan, millati, dini, 
ijtimoiy  ahvoli,  siyosiy  e‘tiqodidan  qat‘i  nazar,  fuqarolarning  huquq  va  erkinliklarini  ta‘minlab 
beradigan davlatdir. 
Shuningdek, Prezidentimizning 1993 yil 29 dekabrdagi farmoniga binoan, oktyabr oyining 
birinchi  yakshanbasi  xalq  ta‘limi  xodimlari  kuni  (kasb  bayrami  sifatida)  belgilandi.  1996  yil  9 
sentyabrdagi  «Ma‘naviyat  va  ma‘rifat  jamoatchilik  markazi  faoliyatini  yanada  takomillashtirish 
va  samaradorligini  oshirish  to‗g‗risida»gi  Farmonda  esa  yosh  avlodni  buyuk  an‘analarimizga, 
yuksak  ma‘naviy  qadriyatlarimizga  sodiqlik  va  yorug‗  kelajak  egalari  ekaniga  qat‘iy  ishonch 
ruhida  tarbiyalash  maqsadida  1997  yildan  boshlab,  1  oktyabr  «O‗qituvchilar  va  murabbiylar 
kuni» – umumxalq bayrami hamda dam olish kuni deb e‘lon qilindi.  
III. «Ta‘lim to‗g‗risida»gi (1997 yil 29 avgust) qonun (yangi tahriri) va Kadrlar tayyorlash 
milliy  dasturi.  Prezidentimiz  Islom  Karimov  O‗zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  IX 
sessiyasidagi (1997 yilda 29 avgust) «Barkamol avlod – O‗zbekiston taraqqiyotining poydevori» 
mavzusidagi  nutqida  1991-1997  yillar  davomida  mamlakatimizda  amalga  oshirilgan  ta‘lim-
tarbiya  tizimidagi islohotlarni  tanqidiy  baholadi.  Sobiq ittifoq  davrining  oxirida 11  yillik o‗quv 
tizimiga o‗tdik. 11 yillik tizim tarkiban 3 qismga bo‗linadi: boshlang‗ich ta‘lim – 4 yil, to‗liqsiz 
o‗rta  ta‘lim  –  9  yil  va  nihoyat,  2  yillik  to‗liq  o‗rta  ta‘lim…  Bizga  bitiruvchilar  emas,  maktab 
ta‘limi va tarbiyasini ko‗rgan shaxslar kerak… Demokratik jamiyatda bolalar, umuman, har bir 
inson erkin fikrlaydigan etib tarbiyalanadi.  
Prezidentimiz  9-sinfni  tugatayotganlarning  keyingiyo‗li  –  taqdiri  qanday  bo‗lishi 
zarurligini  puxta  asoslab  berdi.  «Respublikamizda  taxminan  5  million  200  ming  maktab 
o‗quvchisidan  9-sinfni  bitirayotganlar  450  ming  nafar  bolani  tashkil  qiladi…  Ma‘lumotlarga 
qaraganda,  ularning  250  ming  nafarga  yaqini,  ya‘ni  55  foizi  10-sinfda  o‗qishni  davom  ettirar 
ekan,  taxminan  100  ming  nafari  hunar-texnika  yoki  maxsus  o‗quv  yurtlariga  kirishi  mumkin. 
Qolganlari esa - gap 100 ming nafar bolalarimiz haqida ketyapti – hisob-kitob bo‗yicha, umuman 
ko‗chada qolmoqda»
1
. SHu boisdan ham 1997 yil 29 avgustda bevosita prezidentimiz tashabbusi 
bilan  «Ta‘lim  to‗g‗risida»gi  qonun  va  kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturining  qabul  qilinganida 
katta  ma‘no  bor.  Qabul  qilingan  dasturga  muvofiq,  mamlakatimizda  9+3  sxemasi  bo‗yicha  12 
yillik umumiy majburiy bepul ta‘lim tizimi joriy etildi.
2
. 
IV.  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  1997  yil  6  oktyabrdagi  «Ta‘lim-tarbiya  va 
kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilish, barkamol avlodni voyaga yetkazish to‗g‗risida»gi 
Farmoni  e‘lon  qilindi.  Mavjud  ta‘lim-tarbiya  tizimini  tubdan  isloh  qilish,  uni  zamon  talablari 
darajasiga  ko‗tarish,  milliy  kadrlar  tayyorlashning  yangi  tizimini  barpo  etish,  kelajak  uchun 
barkamol,  salohiyatli  avlodni  tarbiyalash  maqsadida  ushbu  farmon  bilan  «Ta‘lim  to‗g‗risida»gi 
                                                 
1
Ислом Каримов. Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиѐтининг пойдевори.-Тошкент: Шарқ, 1998. 3-19-
б.  
2
  Президент  Ислом  Каримовнинг  «Юксак  билимли  ва  интеллектуал  ривожланган  авлодни  тарбиялаш  – 
мамлакатни  барқарор  тараққий  эттириш  ва  модернизация  қилишнинг  энг  муҳим  шарти»  мавзусидаги 
халқаро конференция материаллари. – Т.: O‗zbekiston, 2012. – 5-бет. 

---

qonun  va  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturni  hayotga  tatbiq  etish  ishlari  davlat  siyosatining 
ustuvor yo‗nalishi etib belgilandi.  
O‗zbekistonda  ta‘lim  respublika  ijtimoiy-iqtisodiy,  g‗oyaviy-madaniy  hayotining  eng 
muhim  yo‗nalishidir.  Ta‘limning  huquqiy  asoslari  mamlakatimiz  Konstitutsiyasi,  «Ta‘lim 
to‗g‗risida»gi qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida o‗z aksini topgan.  
Kadrlar  tayyorlash  milliy  modelining  asosiy  tarkibiy  qismlari  bo‗lgan  shaxs,  davlat  va 
jamiyat, uzluksiz ta‘lim, fan, ishlab chiqarishdan iborat bir butun tizim yuzaga keldi. 
Bundan 15 yil oldin qabul qilingan, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi deb nom olgan Ta‘lim 
sohasini  isloh  qilish  dasturi  mamlakatimizda  yangi  jamiyat  qurishning  bosqichma-bosqich  va 
tadrijiy  rivojlanish  printsipiga  asoslangan  iqtisodiy  va  siyosiy  islohotlarning  biz  tanlagan 
«o‗zbek modeli» - o‗z taraqqiyot yo‗limizning tarkibiy qismidir… Bu dastur hayotda o‗z fikriga, 
o‗zining  qarashlari  va  qat‘iy  fuqarolik  pozitsiyasiga  ega  bo‗lgan,  har  tomonlama  yetuk  va 
mustaqil fikrlaydigan shaxsni shakllantirishni maqsad qilib qo‗ydi
3
.  
V. O‗zbekiston Respublikasi  Vazirlar Mahkamasining 1998  yil 24 fevraldagi  «Akademik 
litseylar va kasb-hunar kollejlarini tashkil etish va ularning faoliyatini boshqarish to‗g‗risida»gi 
77-qarori.  Vazirlar  Mahkamasining  1998  yil  13  maydagi  «O‗zbekiston  Respublikasi  o‗rta 
maxsus, kasb-hunar ta‘limini tashkil etish chora-tadbirlari to‗g‗risida»gi 204-qaroriga ko‗ra, Oliy 
va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligining 60 kishidan iborat O‗rta maxsus, kasb-hunar ta‘limi markazi 
(Markaz)  tashkil  etildi.  1998  yilda  akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlari  dastlab  tajriba 
tariqasida faoliyat boshladi. Akademik litseylarga barcha (9-sinf) bitiruvchilarning taxminan 10-
15 foizi tanlov asosida qabul qilindi. 
Kasb-hunar  kollejlari  uchun  yuqori  malakali  pedagog  va  pedagog-muhandislar  tayyorlash 
bo‗yicha 3 ta otaliq zona (mintaqaviy) bo‗yicha tegishli oliy o‗quv yurtlari biriktirildi: 1) Buxoro 
oziq-ovqat  va  yengil  sanoat  texnologiyasi  instituti;  2)  Nizomiy  nomidagi  Toshkent  Davlat 
pedagogika  universiteti;  3)  Namangan  muhandislik-pedagogik  institutlarida  kadrlar  tayyorlash 
uchun zarur shart-sharoitlar yaratildi.  
Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturining  amaliy  ijrosiga,  shuningdek,  bakalavr  va  magistr 
kadrlar tayyorlash masalasiga bag‗ishlangan O‗zbekiston Prezidentining o‗ndan ortiq farmon va 
farmoyishlari,  O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  qarorlari  qabul  qilindi. 
Xususan,  2004  yil  19  fevralda  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  «2004-2008  yillarda 
Maktab  ta‘limini  rivojlantirish  dasturini  tayyorlash  chora-tadbirlari  to‗g‗risida»gi  farmoyishi, 
2004  yil  21  mayda  «2004-2009  yillarda  maktab  ta‘limini  rivojlantirishning  davlat  umummilliy 
dasturi  to‗g‗risida»gi  farmonining  qabul  qilinishi  milliy  ta‘lim  rivojida  yangi  tarixiy  bosqichni 
boshlab berdi.  
Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi  va  Maktab  ta‘limini  rivojlantirish  davlat  umummilliy 
dasturining  ijrosi  amalda  nihoyasiga  yetkazildi.  9  yillik  umumta‘lim  maktab  bosqichini  va  3 
yillik  o‗rta  maxsus,  kasb-hunar  ta‘limi  bosqichini  o‗z  ichiga  olgan  uzluksiz  yaxlit  ta‘lim  tizimi 
yaratildi. Bir so‗z bilan aytganda, farzandlarimizga umumiy ta‘lim bilan birga, zamonaviy kasb-
hunarga  ega  bo‗lish  imkonini  beradigan  12  yillik  ta‘lim  tizimiga  o‗tish  yakunlanmoqda. 
O‗zbekistonda 12 yillik ta‘lim barcha uchun majburiy ekani qonunlarimizda belgilab qo‗yilgan. 
12 yillik majburiy ta‘limdan so‗ng yoshlarning har biri, o‗z xohishiga ko‗ra, bakalavr va magistr 
darajasini olish uchun oliy o‗quv yurtlarida o‗qishni davom ettirishi mumkin. 
Mazkur  huquqiy  hujjatlarda,  birinchidan,  yangi  ta‘lim  tizimi,  ikkinchidan,  yangi  avlod 
kadrlarini tayyorlashda ta‘lim sohasidagi o‗zgarishlar, yangi kasb sohalarining paydo bo‗lgani va 
ularning  O‗zbekiston  sharoiti,  ahamiyati  bilan  bog‗liq  jihatlari,  uchinchidan,  bunda  har  bir 
viloyat,  hudud  va  mintaqaning  xususiyatlarini  hisobga  olish  tajribasining  afzalliklari, 
                                                 
3
  Президент  Ислом  Каримовнинг  «Юксак  билимли  ва  интеллектуал  ривожланган  авлодни  тарбиялаш  – 
мамлакатни  барқарор  тараққий  эттириш  ва  модернизация  қилишнинг  энг  муҳим  шарти»  мавзусидаги 
халқаро  конференциянинг  очилиш  маросимидаги  нутқи  //«Юксак  билимли  ва  интеллектуал  ривожланган 
авлодни  тарбиялаш  –  мамлакатни  барқарор  тараққий  эттириш  ва  модернизация  қилишнинг  энг  муҳим 
шарти» мавзусидаги халқаро конференция материаллари. – Т.: O‗zbekiston, 2012. – 4-бет. 

---

to‗rtinchidan,  mamlakatimizning  oliy  ta‘lim  sohasidagi  71  ta  muassasasi  tayyorlab  beradigan 
yangi avlod kadrlari, ularning umumiy va o‗ziga xos jihatlariga e‘tibor qaratildi.  
VI.  2002  yil  24  oktyabrdagi  «O‗zbekiston  Bolalar  sportini  rivojlantirish  jamg‗armasini 
tuzish  to‗g‗risida»gi  va  2004  yil  29  avgustdagi  «O‗zbekiston  Bolalar  sportini  rivojlantirish 
jamg‗armasi  faoliyatini  takomillashtirish  chora-tadbirlari  to‗g‗risida»gi  farmonlari  bolalar 
sportini rivojlantirishda muhim dasturilamal bo‗lmoqda. 
VII. Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 1 martdagi ―Nodavlat ta‘lim muassasalari faoliyatini 
litsenziyalash tartibi to‗g‗risida‖gi Nizomni tasdiqlash haqida‖gi 100-sonli Qarori e‘lon qilindi.  
  VIII.  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimovning  2004  yil  19  fevraldagi 
2004-2008  yillarda  maktab  ta‘limini  rivojlantirish  dasturini  tayyorlash  chora-tadbirlari 
to‗g‗risida»gi  Farmoyishiga  binoan  tuzilgan  maxsus  komissiya  tomonidan  2004-2009  yillarda 
Maktab ta‘limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi ishlab chiqildi va 2004 yil 9 iyuldagi 
«O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  «2004-2009  yillarda  maktab  ta‘limini 
rivojlantirish Davlat umummilliy dasturini amalga oshirish chora-tadbirlari to‗g‗risida»gi qarori 
bilan tasdiqlandi. 
IX.  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2006  yil  20  iyundagi  ―Respublika  aholisini 
axborot-kutubxona xizmati bilan ta‘minlashni tashkil etish to‗g‗risida‖gi qarori mamlakatimizda 
elektron kutubxonani shakllantirish, axborot almashinuvining zamonaviy shakllariga bosqichma-
bosqich o‗tishda muhim dasturil amal bo‗ldi. 
X.  Prezidentimizning  2008  yil  1  apreldagi  ―Real  iqtisodiyotning  soha  va  tarmoqlari 
talablariga  javob  beradigan  malakali  kadrlarni  tayyorlashni  ta‘minlash  chora-tadbirlari 
to‗g‗risida»gi  farmoyishi  asosida  amalga  oshirilgan  ishlar  natijasida  2009-2010  o‗quv  yilining 
o‗zida  hududlardagi  118  ta  kasb-hunar  kollejida  62  ta  ixtisoslik  bo‗yicha  kichik  mutaxassislar 
tayyorlash  to‗xtatilib,  talab  katta  bo‗lgan  90  ta  mutaxassislik  bo‗yicha  yangidan  kadrlar 
tayyorlashga  kirishildi.    34  ta  kasb-hunar  kollejining  ixtisosligi  o‗zgartirildi.  Ushbu  chora-
tadbirlar tufayli bitiruvchilarning barchasi ish bilan ta‘minlandi.  
XI.  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  «Barkamol  avlod  yili  Davlat  dasturi 
to‗g‗risida»gi  2010  yil  27  yanvardagi  qarori  qabul  qilindi  va  uni  amalga  oshirish  uchun  11  ta 
ustuvor  yo‗nalish  va  vazifa  belgilab  berildi.  O‗zbekistonda  aholining  qariyb  35  foizini  16 
yoshgacha bo‗lgan bolalar, 62 foizdan ziyodini esa 30 yoshgacha bo‗lgan yoshlar tashkil etishini 
hisobga oladigan bo‗lsak, bu islohotlarning roli va ahamiyati o‗z-o‗zidan tushunarli va ravshan 
bo‗ladi.
4
  
XII. 2010 yil 2 noyabrda O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining «Oliy malakali ilmiy va 
ilmiy-pedagogik  kadrlar  tayyorlash  tizimini  yanada  takomillashtirish  chora-tadbirlari 
to‗g‗risida»gi PQ-1426-sonli qarori qabul qilindi. Natijada 2010 yilning 1 dekabridan oliy o‗quv 
yurtlaridagi 2 va 3-kurs aspirantlar stajyorlik-tadqiqotchi-izlanuvchi va barcha doktorantlar katta 
ilmiy xodim-izlanuvchi lavozimiga o‗tkazildi. Shu asosda 2011 yil 1 yanvardan boshlab stajyor-
tadqiqotchi-izlanuvchilarning maoshlari stajyor-tadqiqotchilarning bazaviy lavozim maoshlariga, 
katta  ilmiy  xodim-izlanuvchilarning  maoshlari  esa  fan  nomzodi  ilmiy  darajasiga  ega  ilmiy 
xodimlarning bazaviy lavozim maoshlariga tenglashtirildi. 
XIII.  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  ―Ta‘lim  muassasalarini  rekonstruktsiya 
qilish, mukammal ta‘mirlash va jihozlash bo‗yicha byudjetdan tashqari jamg‗armani tashkil etish 
to‗g‗risida‖gi  Qarori  (2010  yil  10  noyabr,  PQ-1432-son)ga  asosan  Ta‘lim  va  tibbiyot 
muassasalarini  rekonstruktsiya  qilish,  mukammal  ta‘mirlash  va  jihozlash  jamg‗armasi  tashkil 
etildi. 
XIV.  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2011  yil  20  mayda  ―Oliy  ta‘lim 
muassasalarining  moddiy-texnik  bazasini  mustahkamlash  va  yuqori  malakali  mutaxassislar 
tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi qarori qabul qilindi va u o‗z 
mohiyatiga ko‗ra, oliy ta‘lim tizimidagi islohotlarning yangi bosqichini boshlab berdi. 
                                                 
4
 Президентимиз Ислом Каримовнинг ―Юксак билимли ва интелектуал ривожланган авлодни тарбиялаш 
мамлакатни  барқарор  тараққий  эттириш  ва  модернизация  қилишнинг  энг  муҳим  шарти‖  мавзусидаги 
халқаро конференциянинг очилиш маросимидаги нутқи// Халқ сўзи, 2012 йил 18 февраль. 

---

Bu  qaror  oliy  ta‘lim  muassasalarining  moddiy-texnik  bazasini  mustahkamlash  va 
modernizatsiya  qilish,  ularni  zamonaviy  o‗quv  va  ilmiy-laboratoriya  jihozlari  bilan  ta‘minlash, 
yuqori  malakali  kadrlar  tayyorlash  yo‗nalishlari  va  mutaxassisliklarini  maqbullashtirish,  ta‘lim 
standartlarini  takomillashtirish  hisobidan  ta‘lim  jarayonini  sifat  jihatdan  yangi  bosqichga 
ko‗tarish,  ilg‗or  pedagogik  texnologiyalar  va  o‗qitish  shakllarini  joriy  etish,  o‗qituvchi  kadrlar 
mehnatini  rag‗batlantirishni  kuchaytirish  asosida  iqtisodiyot  soha  va  tarmoqlarida  talab 
qilinadigan  oliy  ma‘lumotga  ega  mutaxassislarni  tayyorlash  sifatini  tubdan  yaxshilashga 
qaratilgan. 
Dasturda  yuqori  malakali  kadrlar  tayyorlash  tizimini  takomillashtirish  masalasiga  alohida 
e‘tibor  berilgan.  Bu  yo‗nalishda  chora-tadbirlar  majmui  ishlab  chiqilgan  bo‗lib,  unda  yuqori 
malakali  kadrlarni tayyorlash  yo‗nalishlari  va mutaxassisliklarni  maqbullashtirish  hamda davlat 
ta‘lim  standartlari  (DTS)ni  yanada  takomillashtirish  nazarda  tutilgan.  SHunga  ko‗ra,  mazmuni 
bo‗yicha turdosh mutaxassisliklarni qo‗shib yuborish, shuningdek, iqtisodiyot tarmoqlari hamda 
ijtimoiy sohalarda ehtiyoj qolmagan  mutaxassisiliklarni  yopish  hisobidan  2016  yilga  qadar  oliy 
talim bakalavriat bosqichi yo‗nalishlarining soni 228 tadan 165 taga, magistratura bosqichining 
mutaxassisliklari esa 1200 tadan 500 taga kamaytirildi.  
Dastur  ijrosi  doirasida  injiniring,  ishlab  chiqarish  va  qurilish  sohalari  bo‗yicha  qabul 
kvotasi  bosqichma-bosqich  oshirilib,  bu  yo‗nalishlarda  ta‘lim  olayotgan  talabalarning  umumiy 
soni  amaldagi  23  foizdan  2015-2016  o‗quv  yilida  36  foizga  yetkazish  ko‗zda  tutilgan.  Bu 
yo‗nalishlarga ajratilgan davlat granti o‗rinlari esa o‗rtacha 5-10 foizga ko‗payadi. SHunga teng 
ravishda ―ta‘lim‖ ―iqtisodiyot va biznes‖, ―huquq‖ hamda ijtimoiy-gumanitar sohalarga tegishli 
ta‘lim yo‗nalishlarida qabul kvotasi va grant o‗rinlari, aksincha, kamayishi kutilmoqda.  
  Yuksak  taraqqiyotni  ta‘minlashda  «Ta‘lim  to‗g‗risida»gi  qonun  va  Kadrlar  tayyorlash 
milliy  dasturining  barkamol  avlod  tarbiyasidagi  o‗rni  va  ahamiyatini  quyidagi  holatlar  bilan 
izohlash mumkin: 
1.  Milliy  dasturning  amalga  oshirilishi  jamiyatdagi  ijtimoiy-siyosiy  muhitga  ijobiy  ta‘sir 
ko‗rsata boshladi. 
2.  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturini  ro‗yobga  chiqarish  jarayonida  shaxsning 
jamiyatdagi o‗z o‗rnini belgilab olishi faollashmoqda. 
3.  Ta‘limning  milliy  modelini  amalga  oshirish  jamiyatda  erkin  fikrlaydigan  shaxsning 
shakllanishiga olib kelmoqda. 
4.  Kadrlar  tayyorlashning  milliy  modeli  jamiyatning  potentsial  imkoniyatlarini  ro‗yobga 
chiqarish omili sifatida katta ahamiyat kasb etmoqda. 
5.  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi  va  uning  modelini  amalga  oshirish  milliy  va 
umuminsoniy  qadriyatlar  asosida  ta‘lim-tarbiya  jarayonini  zamonaviy  bosqichga  ko‗tarishga 
qaratilgan  bo‗lib,  bu  esa  o‗z  navbatida  fuqarolik  jamiyati  asoslarini  shakllantirishga  salmoqli 
hissa qo‗shmoqda. 
6.  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturini  amaliyotga  tatbiq  etish  O‗zbekistonning  xalqaro 
maydonda munosib o‗rin egallashida muhim ahamiyat kasb etmoqda. 
7.  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi  milliy  istiqlol  g‗oyasining  asosiy  tushuncha  va 
tamoyillariga  hamohang  bo‗lib,  ularning  har  ikkalasi  barkamol  avlodni  shakllantirishga 
qaratilgandir. 
8.  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturining  amalga  oshirilishi  Mamlakatimizda  demokratik 
islohotlarni  yanada  chuqurlashtirish  va  fuqarolik  jamiyatini  rivojlantirish  kontseptsiyasida 
belgilab berilgan ustuvor vazifalar ijrosini to‗la ta‘minlashga xizmat qiladi.  
9.  Mamlakatimizda  ta‘lim  oluvchilarni  ma‘naviy-axloqiy  tarbiyalashning  va  ta‘lim 
ishlarining samarali shakllari hamda uslublari ishlab chiqilib, joriy etilmoqda. 
10. Ta‘lim  va  kadrlar  tayyorlash  borasida  ta‘lim  muassasalarini  attestatsiyadan  o‗tkazish, 
akkreditatsiya qilishning samarali tizimi yuzaga keldi. 

---

11. Yangi  ijtimoiy-iqtisodiy  sharoitda  ta‘limning  talab  darajasidagi  sifatini,  kadrlar 
tayyorlash  tizimining  amaliy  samarasi  va  barqaror  rivojlanishining  kafolatlari,  ustuvor 
yo‗nalishlarini ta‘minlaydigan normativ, moddiy-texnik va axborot bazasi yaratildi. 
12.  Uzluksiz  ta‘lim  va  kadrlar  tayyorlash  tizimiga  byudjetdan  tashqari  mablag‗lar,  shu 
jumladan, chet el investitsiyalari jalb etilmoqda.  
13.  Kadrlar  tayyorlash  sohasida  xorijiy  davlatlar  va  xalqaro  tashkilotlar  bilan  o‗zaro 
manfaatli  hamkorlik  rivojlanmoqda.  Xususan,  O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom 
Karimov tashabbusi bilan Toshkentda 2012 yil 16-17 fevral kunlari o‗tkazilgan ―YUksak bilimli 
va  intellektual  rivojlangan  avlodni  tarbiyalash  –  mamlakatni  barqaror  taraqqiy  ettirish  va 
modernizatsiya  qilishning  eng  muhim  sharti‖  mavzusidagi  xalqaro  konferentsiyada 
Yurtboshimizning  O‗zbekistonda  Ta‘lim  sohasini  isloh  qilish,  yuksak  bilimli  va  intellektual 
rivojlangan  avlodni  tarbiyalash  bo‗yicha  amalga  oshirilayotgan  dasturning  asosiy  maqsad  va 
vazifalari,  mazmun-mohiyati  qisqacha  bayon  etilgan  nutqi  xalqaro  konferentsiya  ishida  muhim 
ahamiyat kasb etdi. 
Xulosa  qilib  shuni  e‘tirof  etish  kerakki,  mamlakatimizda  qabul  qilingan  barcha  ijtimoiy 
dasturlar Vatan ravnaqi, yurt tinchligi va xalq farovonligini ta‘minlashga qaratilgan. ―Barkamol 
avlod  yili‖  munosabati  bilan  qabul  qilingan  Davlat  dasturi  ham  mazmun-mohiyati  va 
ahamiyatiga  ko‗ra,  davlatimizning  yuksak  maqsadlarga  erishishining  ishonchli  kafolati  bo‗lib, 
o‗z  mustaqil  fikriga  ega,  mustahkam  irodali,  chuqur  bilimli,  hech  kimdan  kam  bo‗lmagan 
barkamol avlodni voyaga yetkazish yo‗lida dasturilamal bo‗lib xizmat qilmoqda. 
Mustaqillik  yillarida  «Ta‘lim  to‗g‗risida»gi  Qonun  va  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi 
(1997) asosida uzluksiz ta‘lim tizimining eng muhim quyidagi yo‗nalishlari hayotga tatbiq etildi: 
1.  maktabgacha ta‘lim. 
2.  umumiy o‗rta ta‘lim. 
3.  O‗rta maxsus, kasb-hunar ta‘limi. 
4.  oliy ta‘lim. 
5.  oliy o‗quv yurtidan keyingi ta‘lim. 
6.  Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash. 
7.  Maktabdan tashqari ta‘lim.  
Tizimda  mehnat  qilayotgan  pedagoglar  soni  va  ularning  ma‘lumoti  bo‗yicha  ushbu 
raqamlarga e‘tibor bering. 
Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi,  Maktab  ta‘limini  rivojlantirish  Davlat  umummilliy 
dasturi intellektual jihatdan yuksak salohiyatli avlodni kamol toptirishga xizmat qilmoqda.