1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари



Download 2,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet111/119
Sana09.08.2021
Hajmi2,52 Mb.
#143599
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   119
Bog'liq
alishrr

 
 
3. Reklamaning ahamiyati va turlari. 
 
Keyingi  vaqtda  ishlab  chiqaruvchilar  tomonidan  reklama  faoliyatiga  alohida  e‘tibor 
berilmoqda.  Bozor  munosabatlarining  paydo  bo‗lishi  korxonalardan  jamoatchilik  diqqatini 
o‗ziga  jalb  etishning  yangi  usullarini  izlab  topishni  talab  etadi.  Yaxshi  tashkil  etilgan  reklama 
ishlab  chiqaruvchi  va  iste‘molchi  o‗rtasidagi  to‗siqlarni  bartaraf  etishga  yordam  beradi. 
Aksincha,  sifatli,  yuqori  did  bilan  tashkil  etilmagan  reklama  iste‘molchilarning  ishlab 
chiqaruvchilarga  bo‗lgan  ishonchini  yo‗qotishi  mumkin.  Shu  sababli  reklamaga  korxonalar 
jiddiy  munosabatda  bo‗lishlari  lozim.  Reklama  ma‘lum  bozor  tadqiqotlariga  asoslanishi  lozim. 
Bunda reklama qaysi ijtimoiy qatlamga yo‗naltirilganligi aniq bo‗lishi lozim.  
Korxonalar  tomonidan  berilayotgan  reklamada  o‗ziga  xoslik  (firma  stili)  bo‗lishi  lozim. 
Ushbu o‗ziga xoslik nomlanish, tovar belgisi va slogan (shior) dan tashkil topadi. Tovar belgisi – 
bu  korxonaning  chizma  ramzidir.  Mazkur  ramz  original  bo‗lishi  va  o‗ta  murakkab  bo‗lmasligi 
lozim.  Masalan,  «Mercedes  Benz»,  «Adidas»  firmalarining  tovar  belgilari  o‗zining  originalligi 
bilan ajralib turadi va tovarlarining reklamasida muhim ahamiyatga ega. Slogan – qabul qilingan 
shior  bo‗lib,  korxona  faoliyatining    mazmunini  qisqacha  aks  ettiruvchi  jumladir.  Masalan, 
«Johnson  and  Johnson»  firmasining  shiori  –  «Biz  Siz  haqingizda  va  sog‗ligingiz  haqida 
qayg‗uramiz»dir.  Ushbu  shior  korxona  tovarining  reklamasida  berib  boriladi  va  u  mazkur 
tovarning  omma  o‗rtasida  mashhur  bo‗lishida  ahamiyatga  ega.  Bundan  tashqari  korxonaning 
o‗ziga  xosligi  (firma  stili)  xodimlarining  o‗ziga  xos  bo‗lgan  bir  xilda  kiyinishi,  korxonada 
ishlatiladigan  idora  jihozlari  va  boshqalarning  bir  xilda  va  korxona  tovarini  targ‗ibot  qiluvchi 


shaklda  bo‗lishi  va  boshqa  shu  kabilarda  ham  namoyon  bo‗ladi.  Mazkur  holat  ham  korxona 
mahsulotlari reklamasida, xalq orasida tanilishida  muhim ahamiyatga ega.       
Reklamani amalga oshirish usullari quyidagilar: 
a)  matbuot  orqali  reklama.  Bunda  reklama  gazeta  va  jurnallar  orqali  amalga  oshiriladi. 
Ushbu  reklama turiga quyidagi talablar qo‗yiladi: 
-  diqqatni  tortish  maqsadida  rasmlar  ko‗zga  tashlanuvchi,  yorqin  ranglarda,  boshqa 
materiallardan ajralib turuvchi bo‗lishi lozim; 
- reklama matni qisqa va aniq bo‗lishi lozim; 
- reklama matnida iste‘molchilarning diqqatini tortuvchi so‗zlar, masalan, «yangi», «bepul» kabi 
so‗zlardan foydalanish lozim. 
      b) radio orqali reklama. Ushbu reklamaning auditoriyasi matbuot orqali reklamaga nisbatan 
kengroq bo‗lib, unda quyidagilarga e‘tibor berish lozim: 
-  tinglovchilarning  e‘tiborini  tortishi  uchun  reklama  uzog‗I  bilan  40-45  soniya  davom  etishi 
lozim, agar reklama uzoqroq davom etsa tinglovchilarning qiziqishi susayadi; 
- reklama nima, qayerda, qachon kabi savollarga aniq javob berishi lozim; 
-  reklama  yoqimli  musiqa  sadolari  hamrohligida,  mashhur  kishilar  (aktyorlar,  sportchilar  va 
hokazo) ovozlari orqali amalga oshirilsa maqsadga muvofiq bo‗ladi. 
     d)  televideniye  orqali  reklama.  Mazkur  reklama  turining  imkoniyatlari  ancha  keng. 
Televideniye orqali reklamada quyidagilarga e‘tibor berish lozim: 
- tovarning biror xususiyatidan bahra olayotgan insonlarni ko‗proq tasvirlash lozim; 
- reklamada albatta tovar belgisini ko‗rsatish lozim; 
- o‗ylab topilgan narsalar emas, balki hayotiy tasvirlardan foydalanish lozim; 
- bajarish mumkin bo‗lgan narsalarni va‘da berish lozim.  
     Ayrim  reklama  beruvchilar  oxirgi  ikkita  talabga  ko‗pincha  e‘tibor  bermaydilar,  bu  esa 
pirovard natijada ularning faoliyatiga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi.  
     e)  tashqi  reklama.  Bu  aholi  gavjum  joylarda,  chorrahalarda,  ko‗chalarda,  jamoat  joylarida, 
turli muassasalar binolarida, jamoat transportining tashqi va ichki tomonida afishalar, vitrinalar, 
stendlar  va  shu  kabilar  orqali  amalga  oshiriladigan  reklamadir.  Ushbu  reklama  keng  qamrovli, 
lekin aniq yo‗naltirilganligi past darajada bo‗ladi. 
     f)  to‗g‗ridan-to‗g‗ri  pochta  orqali  reklama  (direkt  meyl  –  direct  mail).  Bunda  ishlab 
chiqaruvchi o‗zining potensial xaridorlariga pochta orqali o‗z tovari to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni 
reklama  sifatida  yuboradi.  Mazkur  reklama  aniq  yo‗naltirilgan,  lekin  boshqa  reklama  turlariga 
nisbatan ko‗p mablag‗ va vaqt talab etadi. 
     g) reklamaning boshqa turlari. Bunga sotish jarayonida korxona tovarlarini reklama qiluvchi 
narsalarni qo‗shib berish, sayyor agentlar orqali reklama qilish, ko‗rgazmalar tashkil etish orqali 
reklama qilish va boshqa shu kabilar kiradi. 
     Korxonalar reklamani tashkil etishda uning samaradorligiga alohida e‘tibor berishlari lozim.     
Reklama  -  bu  biror  korxona,  mahsulot,  xizmat  turi,  ijtimoiy  faoliyatning  biror  turini 
ommalashtirish  maqsadida  amalga  oshiriladigan  jarayondir.  Shu  maqsadda  reklama  o‗sha 
korxona  yoki  ijtimoiy  faoliyatining  biror-bir  mahsulotiga  yoki  xizmat  turiga  keng 
jamoatchilikniing  e‘tiborini  jalb  etadi.  Yaxshi  tashkil  etilgan  reklama  bozor  talabini  oldindan 
ko‗ra  bilish  va  bozor  sharoitidan  xaridorlar  oqimini  boshqara  olish  imkonini  beradi. 
Reklamaning tarixi uzoqdir. U uzoq yillar davomida vujudga kelgan mahsulotning xaridorga etib 
borishning  sinovdan  o‗tkazilgan  usullarini  qo‗llaydi.  "Reklama  -  savdoni  harakatga  keltiruvchi 
kuchdir" - degan iboraning qo‗llanilishi tasodif emas.  
Mahsulotning  xaridorga  yetib  borishi  har  gal  ham  avtomatik  ravishda  amalga  oshmaydi. 
Faqat  mahsulot  taqchilligi  sharoitidagina  bozor  to‗g‗ri  kelgan  mahsulotni  "yutib"  yuborishi 
mumkin.  Bunday  holda  bozor  talabni  vujudga  keltiruvchi  sifat,  baho,  mavsumiylik  kabi 
mahsulotning muhim omillarini hisobga olmaydi. Shuni ta‘kidlash zarurki, mahsulot taqchilliligi 
paytida ularga va xizmat turlariga bo‗lgan talab qondirilmay qolaveradi. Normal rivojlanayotgan 
bozor sharoitida esa ko‗pgina mahsulotlar, ularni xaridorlar sotib olishi uchun ma‘lum faol tijorat 
targ‗iboti  tayyorgarligidan  o‗tish  kerak.  Mana  shunga  reklama  juda  kerak  bo‗ladi.  U  o‗ziga 


ajratilgan  muhim  rolni  o‗ynaydi,  ya‘ni  reklama  eski  talablarni  sindirib,  xaridorlarning 
qiziqishlari  va  manfaatlariga  ta‘sir  qilish  orqali  yangi  talablarni  vujudga  keltiradi.  Mana  shu 
tariqa reklama talabni paydo qiladi.  
Reklamaning asosiy vazifasi - maxsus axborotlardan foydalanib mahsulot, xizmat turlari va 
ularning  xarid  qilish  joyi  haqida  axborot  berishdir.  Lekin  reklamaning  vazifasi  faqat  bu  bilan 
chegaralanib qolmaydi. Uning o‗ziga xosligi shundaki, reklama axbarotni targ‗ibot va tashviqot 
bilan  birga  olib  boradi.  Shunday  qilib,  faol  reklama  axborot  beruvchi  va  ayni  vaqtda 
ishontiruvchi,  ma‘lum  maqsadga  yo‗naltiruvchi  bo‗lishi  lozim.  Shu  turdagi  reklama  talabni 
ma‘lum  yo‗nalishga  soladi,  uni  bir  turdagi  xizmat  va  mahsulotdan  boshqasiga  ko‗chiradi, 
talablarni ochadi va xaridorning niyatlariga ta‘sir qiladi. Reklama ishlab chiqaruvchi, savdo va 
xaridor  o‗rtasida  tijorat  axborot  almashishiga  imkon  beradi.  Reklama  -  bu  mahsulot  va xizmat 
turining  ishlab  chiqarishdan  savdo  va  xaridorgacha  bo‗lgan  yo‗li  haqidagi  xilma-xil  axborotlar 
oqimidir.  Reklamaning  oxirgi  maqsadi  -  bozorda  taklif  qilingan  mahsulotlarning  xaridor 
tomonidan qabul qilinishi ehtimolini oshirishdir. Reklama qilinayotgan mahsulotlarning sotilishi, 
ularning oldindan rejalashtirilgan realizatsiya miqdori bilan hamohang o‗sib bormog‗i kerak. Bu 
shuning uchun ham muhimki, mahsulotlarga bo‗lgan talabni hisobga olmay reklama qilish talab 
va taklifning bir-biriga mos kelmasligicha olib kelishi mumkin. Bu maqsad bosqichma bosqich 
amalga oshiriladi. Har bir bosqichda har xil vazifa qo‗yiladi: xaridorlar diqqatini mahsulotga jalb 
etish, ularda qiziqish o‗yg‗otish, talablarni shakllantirish, xarid imkoniyatini korxonaning xaridor 
talabini  bajara  olish  imkoniga  yo‗naltirish.  Biroq  reklama  yana  psixologik  omil  hamdir.  Uning 
ta‘sir  kuchi  katta.  Masalan,  ko‗p  xaridorlar  bahoga  mahsulotning  obro‗si  sifati  deb  kurashadi. 
Odamlar  qimmatroq  to‗lashga  tayyorlar,  oxir  mahsulot  alohida  xususiyatini  taklif  qilayaptiku. 
Reklama sanoat va savdo korxonalari manfaatlarining mos tushishi, aholi talablari va xaridning 
amalga oshishi, tijorat siyosatining tez amalga oshishiga imkon beradi. Ammo, faqat reklama u 
yoki bu mahsulotning ko‗payishiga xizmat qilar ekan deb o‗ylash noto‗g‗ri bo‗ladi. Xaridorning 
qarori sifat, baho, uning joylashtirilishi, hamda sotilgandan keyingi ahvolidan kelib chiqadi.  
Reklama,  uning  samaradorligini  oshirish  talablariga  javob  berishi  kerak,  ya‘ni  aniq  va 
haqqoniy,  ma‘noli  va  ilmiy  asoslangan,  ko‗proq  axborotni  o‗z  ichiga  olgan  va  didli,  foydali 
bo‗lmog‗i lozim. Reklamani ishlab chiqaruvchi ham, sotuvchi ham amalga oshirishi mumkin. Bu 
holda ishlab chiqaruvchi o‗z reklamasini har tomonlama oluvchiga qaratadi.  
Savdo  xodimlari  o‗zlari  sotayotgan  mahsulotlarni  yaxshi  bilmog‗i  kerak.  SHuning  uchun 
ishlab chiqaruvchining reklamasi xaridorlarda kamroq hissiyot o‗yg‗otadi, lekin ko‗proq axborot 
etkazadi. Savdo reklamasi esa xaridorlarga atalgan bo‗lib, mahsulot haqidagi axborot bilan birga 
savdo  madaniyati  va  estetikasini  oshirishga  ko‗maklashishi  lozim.  Rejalashtirish,  tashkil  qilish 
va  umuman  reklama  faoliyati,  ayniqsa  aniq  mahsulotlar  reklamasi  faqat  bozor  va  talabni 
o‗rganish  sharoitidagina  samaralidir.  Talab  tez  o‗zgaradigan  yoki  hali  talab  shakllanmagan 
mahsulotlarga  boshqa  reklama  kerak.  Reklama  faoliyatining  axborot  ko‗lami:  umuman  va 
alohida  mahsulotga  bo‗lgan  talab  haqidagi  ma‘lumotlardan  (miqdor,  struktura,  shakllanish 
xususiyatlaridan),  umumiy  iqtisodiy  axborotlardan,  ishlab  chiqarish  va  iste‘mol  to‗g‗risidagi, 
savdo kon‘yukturasidagi o‗zgarishlar va savdo xizmati ko‗rsatkichining joyi haqidagi xabardan 
iborat.  
Talab haqidagi turli axborotlar reklama faoliyatida quyidagilar uchun foydalaniladi:  
*  reklama qilishga tavsiya etilgan mahsulotning tanlovi, mahsulot reklamasining iqtisodiy 
asoslanganligi va reklama qilishga rejalashtirilganligi;  
*  reklama tadbirlarini o‗tkazish va tashkil qilish;  
*  reklama  vositalarining  manzilini  ishlab  chiqish,  reklamaning  xaridorlar  ahvolidan  kelib 
chiqib isbotiyligini ko‗rsatish, reklamani joylashtirish va berish kanallarini aniqlash;  
*  reklama qilish vaqti va oralig‗ini aniqlash;  
*  reklamaning psixologik va iqtisodiy ta‘sirini baholash. 
Shuningdek, reklamaning vazifasini, uning ijodiy  yo‗nalishini (strategiyasini) ham  aniqlab 
olishimiz  zarur.  Yo‗nalishni  asoslashda  avvalambor  mahsulotni  ishlab  chiqarishda  etarliligini 
hisobga olish, mahsulot zahiralari, uzluksiz ta‘minlab tura olish imkoniyatlarini ham hisobga olish 


kerak.  Shuningdek,  boshqa  ma‘lumotlar  ham  muhimdir,  mahsulot  bozorining  ko‗lami;  uning 
miqdordagidan oshiq zahiralari, mahsulotning kelajagi va hokazolar. 

Download 2,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish