1 маъруза: тиббий ёрдамнинг анатомо-физиологик асослари. ҚОн тузилиши ва вазифалари режа

ГУРУХЛАР	АГГЛЮТИНОГЕН А ва В
АГГЛЮТИНИН α ва β
O (I)	Бўлмайди	α ва β
A (II)	А	β
B (III)	В	α
AB (IV)	АВ	Бўлмайди

Қон гурухларини аниқлаш қон қуйишда муҳим аҳамиятга эга.

Резус-омил. Биринчи марта маккаки-резус маймун қонида бу омил аниқланган. А ва В агглютиногенлардан ташқари эритроцитларда резус антиген бўлади. Қонида бу антиген бор одамлар резус мусбат Rf (+), йўқ одамлар Rf (-) резус манфий дейилади. Rf (+) одамлар 85 % ни, Rf (-) одамлар 15 % ни ташкил этади.
Унутманг! Агар Rf (+) қонни резус Rf (-) қонга қуйилса, қайта қуйиш холларида резус антигенга қарши Rf (-) қонда агглютининлар пайдо бўлиб, агглютинация содир бўлиши мумкин.
Қон яратувчи аъзолар. Ўз умрини яшаб парчаланган қон ҳужайралари ўрнига янги қон ҳужайралари ҳосил бўлади. Қон яратувчи аъзоларга суяк кўмиги, талоқ ва лимфа тугунлари киради.
Суяк кўмиги ёки қизил илик. Бу тўқима таркибидаги махсус ҳужайралардан эритроцитлар, лейкоцитлар ва тромбоцитлар ҳосил бўлади. Суяк кўмиги найсимон суякларниннг ичида жойлашади.
Талоқ. Чап қовурғалар остида, диафрагма тагида жойлашган бўлади. Талоқда лимфоцитлар ҳосил бўлиб, эритроцитлар парчаланади. Шунингдек талоқ қон депоси вазифасини бажаради.
Лимфа тугунлари. Лимфа тугунларида лимфоцитлар ҳосил бўлади. Қон ҳужайра ва тўқималар билан бевосита алоқада бўлмайди. Шу сабабли қон билан келган, сувда эриган озиқ моддалар ва кислород аввало ҳужайра ва тўқималар орасидаги суюқликка тушиб, ундан ҳужайраларга ўтади. Ҳужайраларда хосил бўлган парчаланиш маҳсулотлари, аксинча қонга ўтади.Тўқималараро суюқлик қондан ҳосил бўлади. Қон плазмасининг бир қисми қон томирлари деворидан ҳужайра ва тўқималар орасига ўтиб, тўқималараро суюқликни ҳосил қилади ва тўқималараро бўшлиқдан махсус лимфа томирларига ўтиб юракка қараб силжийди. Лимфа томирларидаги бу суюқлик лимфа суюқлиги деб аталади.

Эслаб колинг! Лимфа рангсиз суюқлик бўлиб, таркибида лимфоцитлар ва моноцитларни сақлайди. Лимфа ҳимоя вазифасини бажаради.

Лимфа томирлари ҳужайра ва тўқима оралиғидаги боши берк ёриқ йўллардан бошланиб капиллярларга, кейин майда лимфа томирчаларига, сўнг лимфа томирларига ўтиб, охири энг катта кўкрак лимфа йўлини ҳосил қилади. Бу лимфа йўли юракка қуйилувчи юқори ковак вена бурчагига қуйилади.