1 маъруза: тиббий ёрдамнинг анатомо-физиологик асослари. ҚОн тузилиши ва вазифалари режа

11-расм. Оқ қон касалигининг белгилари.


Лейкоз – (оқ қон, лейкемия) деб организмда мутацияга учраган оқ қон ҳужайраларининг кўпайиб кетишига айтилади. Бу мутацияга учраган ҳужайралар соғлом ҳужайралар ўрнини эгаллайди. Уни лейкоцитларнинг турига, етилган ёки етилмаганига қараб жуда кўп турлари мавжуд.
Тарқалиши. Америка олимлари аниқлашича ҳар 100 000 та одамдан 25 тасида учрайди. Кўпроқ ёш болалар (3-4 ёш) ва қариялар (60-69 ёш) хасталанади.
Сабаблари. Замонавий тиббиётда аниқ сабаби аниқланмаган. Эҳтимоли бор сабаблар қуйидагилар:

• 
  Ионловчи нурланиш. Японияда атом бомба портлаганда 1,5 км радиусдагилар 45 марта кўпроқ бу касаллик билан хасталанаган.
  
• 
  Канцероген моддалар. Баъзи дори воситалари ва кимёвий моддалар.
  
• 
  Ирсият. Оиласида касаллик бўлса фарзандларида учраш эҳтимоли 3-4 баробарга ортади.
  
• 
  Вирус. Инсон ҳужайрасида ДНК га боғланиб, уни мутацияга учратади.
  

Бу бир эҳтимол холос. Баъзи бир турлари инсон ирқига ва яшайдиган геологик зонасига боғлиқ.
Гемофилия – қон ивимаслик (қон тўхтамаслик) касаллиги. Тери остида, қўл-оёқ бўғимларида ўз-ўзидан енгил уринишлар сабабли қон қуюлиб, моматалоқлар пайдо бўлади. Қон оқиши ошқозонда, ичакда, буйракда бўлиши мумкин. Кўпинча бурундан узоқ вақт тўхтамайдиган қон оқади. Янги туғилган болаларда кесилган киндикдан хавфли қон оқиши пайдо бўлади. Болалар тиши ёрганда ёки териси озгина жароҳатланганда ҳам кўп қон оқади. Ҳатто укол қилинганда игнанинг ўрнидан ҳам қон кетиши кузатилади. Гемофилия аёллар орқали фақат ўғил болаларга берилади. Гемофилия билан оғриган эркаклардан туғилган қизлар, гарчи ўзлари гемофилия билан оғримасалар ҳам, шу касалликни ўзларида сақлаб, улардан туғилган ўғил болаларнинг 50% касал бўлиши мумкин. Шундай қилиб, гемофилия ўғил невараларга, ўғил чевараларга ва ундан кейинги авлоднинг ўғил болаларига берилиб кетаверади. Авлоддан-авлодга Х хромосомага чирмашган рецессив типда берилади.