1 маъруза: тиббий ёрдамнинг анатомо-физиологик асослари. ҚОн тузилиши ва вазифалари режа

Камқонлик сабаблари:
- Организмга етарли миқдорда темир моддасининг тушмаслиги;
- темир моддасининг яхши сўрилмаслиги;
- ошқозон-ичак яра касалликлари;
- гижжа касалликлари;
- аёлларда ҳайз қонининг кўп миқдорда кетиши;
- тез-тез ҳомиладор бўлиш.

Камқонликнинг турлари:
1. Постгеморрагик анемия (қон йўқотиш натижасида келиб чиқади.)
2. Темир моддаси етишмайдиган анемия.
3. Пернициоз анемия (цианокоболамин, яъни В-12 витамини етишмаганда.)
4. Гемолитик анемия (эритроцитлар парчаланиши бузилганда.)
5. Гипопластик анемия (суяк кўмиги функцияси пасайиб кетиши натижасида
эритроцитлар ҳосил бўлишининг бузилиши.)

Қондаги умумий гемоглобин даражасининг норма 119-130 г/л бўлгани ҳолда анемияда 111,0 г/1 ва ундок пастроқ пасайиб кетиши кузатилади.

Анемия бутун дунё бўйича кенг тарқалган болалар касалликларидан бўлиб, ЖССТ берган маълумотига кўра, уларнинг кўпчилигини темир танқислигидан келиб чиққан анемия ташкил қилар экан. Шунинг учун темир танқислиги анемиясини (ТТА) болалар ёшидаги қон тизимининг кенг тарқалган патологияси деб ҳисоблаш мумкин.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотига кўра, болалар ва аёллар ўртасида ТТАси иқтисодий ривожланган мамлакатларда 10-20 %, ривожланиб келаётган мамлакатларда 50-60 %, Осиёнинг айрим мамлакатларида 90 фоизгача тарқалган.
Ўзбекистонда темир танқислиги анемиясини охирги 10-15 йил ичидаги кузатишлар шуни кўрсатдики, болалар ва ўсмирлар орасида унинг тарқалиши 25-88 фоизгача етар экан, касалликка чалиниш хавфи кўпроқ 1-2 ёшгача бўлган болаларда, ўсмирларда ва ҳомиладор аёлларда кузатилади.
Темир инсон организми учун муҳим элементдир. Темир кўпгина ферментлар таркибига киради, моддалар алмашинувида иштирок этади, қон яратишда муҳим аҳамият касб этадиган элемент ҳам темирдир. Организмдаги умумий темир миқдорининг 60 фоизи эритроцитларнинг гемоглобинида тўпланган, у кислороднинг боғланишида ва уни бутун организм бўйлаб тарқатишда иштирок этади. Шунинг учун, унинг организм таркибидаги камайиши эритроцитлар гемоглобин етишмовчилиги ва гипокцияга (ҳужайраларга кислороднинг керакли миқдорда етиб бормаслиги) олиб келади.