1-ma’ruza. Temir yo‘l transportida yo‘lovchilar tashishni tashkil etishning asoslari reja

6.2. UMUMIY TARIFLARNI QURISH SXEMASI

Aniq bir chiptaning to‘liq narxini aniqlash uchun tarif stavkalarini qo‘llashda xaqiqiy ta’rif masofalari tashish narxlari jadvalida ko‘zda tutilgan tarif poyaslari bo‘yicha yaxlitlangan xolda olinadi. Yo‘lovchilarning yo‘lovchi poezdlarida yurgan yo‘llari narxi vagon turidan kelib chiqqan xollda belgilanadi. YA’ni poezdlardagi qulayliklar. Xizmatlar ko‘rsatilishi va shu bilan birga poezdning kategoriyasidan (tez yurar, yo‘lovchi, firmenniy) xamda yurish masofasidan kelib chiqqan xolda belgilanadi.

Umumiy yo‘lovchi tarifi masofa uzunlashtirilgan xolatda bir yo‘lovchining bir kilometrga yurish narxini kamaytirish xisobi bilan tuzilgan. Uzoq va mahalliy aloqadagi poezdlarda yurish yo‘lovchi tarifi asosigao‘tirib ketish o‘zrinlari bo‘lgan qattiq vagonlarda yurish tariflari qabul qilingan. YUmshoq vagonlarning yotib ketiladigan o‘rinlari uchun yurish tarifi qo‘shimcha to‘lovlarni o‘z ichiga oladi. uning miqdori esa bosib o‘tiladigan masofa xamda vagonning turiga bog‘liq bo‘ladi.

Xar xil turdagi vagonlarda yurish narxlari, asos qilib olingan vagonlar bilan solishtirish bo‘yicha oshib boradi:

• 22-27 % - qattiq platskart yotib ketiladigan o‘rinlari bo‘lgan vagonlarda (platskart) ;

• 59-62 % - qatiq kupeli to‘rt o‘rinli yotib ketiladigan joylari bo‘lgan vagonlarda (kupe) ;

• 113-130 % - yumshoq ikki o‘rinli yotib ketiladigan vagonlarda (SV);

Yo‘lovchi tariflari nafaqat tashishlar uchun bo‘lgan xarajatlarni balki yo‘lovchilarga ko‘rsatilayotgan qulayliklarni xam o‘z ichiga oladi, ya’ni yo‘lovchi poezdda yurishni tezlashtirish uchun tezlik uchun qo‘shimcha to‘lov qilishi mumkin. 5 yoshdan 10 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun yurish tariflari belgilangan bo‘lib, yotib ketiladigan o‘rinlar uchun qo‘shimcha to‘lov kattalarniki bilan bir xil bo‘ladi.yo‘lovchi tariflari tarkibiga majburiy sug‘urta yig‘imi xam kiritilgan.

Barcha turdagi poezdlarda kupeli xamda yumshoq vagonlarda yo‘lovchilarni tashish uchun tariflarni o‘zgaruvchan rejalashshtirish grafigi qo‘llaniladi va unda yil davrlari bo‘yicha tariflarni rejalashtirish indeksi va yillik o‘sishlar xisobga olinadi.

Kelajakda yurish to‘lovlarini joylarning vagon salonining kaysi joyida joylashganligidan (past, yonbosh yoki tepa) kelib chiqqan xolda belgilash rejalashtirilmoqda.

Yo‘lovchi tariflari 1 kilometrdan 12420 kilometrgacha bo‘lgan masofalar uchun tuzilgan. Xisoblarni osonlashtirish uchun ushbu tashish masofasi intervali uzoqlik poyasiga bo‘linadi, ya’ni tashish masofasi oshib borgani sayin uzoqlik poyas intervallari oshib boraveradi. Bu esa o‘z navbatida yo‘lovchilar tashish va tariflarning tannarxlaritashish masofalariga bog‘liqligi giperbola ko‘rinishiga ega: tashish tannarxlarining tushib borishi masofaning ortishi bilan tushib boraveradi. Xisob kitoblar tartibini osonlashtirishdan tashqari poyas tizimini qo‘llash, ushbu jarayonlarni avtomatlashtirish bilan bir qatorda chipta sotuvchi kassirlarning xam ishlarini tezlashishiga yordam beradi.

Temir yo‘l transportining ichki aloqalarida xarakatlanuvchi yo‘lovchilar yo‘lda yurish vaqtida yoki stansiya yoki vokzallarga kelgan vaqtlarida baxtsiz xodisalardan shaxsiy sug‘urtalanishlari majburiy xisoblanadilar. Yo‘lovchilar ularning poezdlarga chiqishlari uchun e’lon qilinish vaqtidan toki poezdning belgilangan stansiyasiga etib kelgunlariga qadar sug‘urtalangan xisoblanadilar.