1-ma'ruza mavzu: boshlang’ich sinf matematika kursida uchraydigan ti’ik masalalarning tasnifi. O’rta arifmetik sonni topishga doir masalalar. Ikki sonning yig’indisi (yoki ayirmasi)ga ko’ra shu sonlarni topishga doir masalalar. Reja

Kasrga ko’ra sonning o’zini topishga doir masalalar.

1. 
   Kesmaning oltidan bir qismi 3sm. Butun kesmaning uzunligini toping.
   
2. 
   Do’konda 200kg olma bor edi. SHu olmaning to’rtdan bir qismi sotildi. Necha kg olma qoldi?
   
3. 
   Sayohatchilar 2 soat yo’l yurdilar. Ular bu vaqtning uchdan birini daryoni kesib o’tishda, qolganini piyoda yurishga sarfladilar.Sayohatchilar qancha vaqt piyoda yurganlar.
   
4. 
   Yarim sutka necha soatni tashkil qiladi? To’rtdan bir sutka-chi?
   
5. 
   Dars soat 11da boshlandi va 45 minut davom etdi. Dars qachon tugaganini soat modelida ko’rsating.
   
6. 
   2 minutda necha sekund bor? 10 minutda-chi?
   
7. 
   Har bir sonning uchdan birini toping: 15,21,33,42,51,60.
   
8. 
   Bir soatning bir qismi necha minut bo’ladi? To’rtdan bir qismi-chi? Uchdan bir qismi-chi? O’ndan bir qismi-chi? Beshdan bir qismi-chi?
   
9. 
   Kesmaning uchdan bir qismi 4sm ga teng.SHu kesmani chizing,Kesmaning uzunlini dm va sm larda ifodalang.
   
10. 
    896 sonning yarmini, 756 sonning uchdan birini, 940 sonining to’rtdan bir qismini toping.
    
11. 
    Uchinchi sinf o’quvchilari 8ta tuvakka gul o’tqazishdi.Bu ular bajarishi kerak bo’lgan ishning to’rtdan bir qismi. Bolalar qancha tuvakka gul o’tqazishlari kerak?
    

6-MA’RUZA
MAVZU: BIRGALIKDA ISHLASHGA DOIR MASALALAR PROPORTSIONAL MIQDORLARGA DOIR YOKI UCHLIK QOIDASIGA ASOSLANGAN MASALALAR


REJA:

1. 
   Birgalikda ishlashga doir masalalar
   
2. 
   Proportsional miqdorlarga doir yoki uchlik qoidasiga asoslangan masalalar
   

Tayanch iboralar: masala, birgalikda, ishlash, proportsional, miqdor, uchlik qoidasi.
1. Birgalikda ishlashga doir masalalar. Quyidagi masalalarni qaraylik. Turli miqdordagi yuk ko’tarish qobiliyatiga ega bo’lgan 3 ta yuk mashinasi bor. Bazadagi yukni har bir mashina yolg’iz o’zi tashiganida: birinchi mashina 10 soatda, ikkinchi mashina 12 soatda va uchinchi mashina 15 soatda tashiy oladi. Bu mashina birga ishlaganda shu yuk necha soatda tashib olinadi. Masalani shartini tuzamiz:
1) avt yolg’iz - 10 soatda
2) avt yolg’iz – 12 soatda birgalikda necha soatda?
3) avt yolg’iz – 15 soatda
1) Birinchi avtomabil yolg’iz o’zi bir soatda yukning qanday qismini tashiydi.
1 : 10 = (qism)

2) Ikkinchi avtomabil yolg’iz o’zi bir soatda yukning qanday qismini tashiy oladi.

1 : 12 = (qism)
3) Uchinchi avtomabil yolg’iz o’zi bir soatda yukning qanday qismini tashiydi?
1 : 15 = (qism)
4) Uchala avtomabil bir soatda yukning qanday qismini tashiydi.
+ + = (qism)
5) Uchala avtomabil birgalikda butun yukni necha soatda tashiydi?
1 : = 4 (qism)
Javob: 4 soat.
Bir ishchi topshiriqni 12 kunda bajarish kerak edi. U ish boshlagandan 4 kun o’tgach, unga boshqa bir ishchi yordamga keldi va butun ish 8 kunda o’tkazildi. Ikkinchi ishchining yakka o’zi ishlaganida butun ishni necha kunda bitkaza olardi? Masalaning qisqacha sharti:
I. ishchi yolg’iz – 12 kunda
II. ishchi yolg’iz - 4 kun + II ishchi - 8kun II ishchi yolg’iz - ?
1) Birinchi ishchi birkunda ishni qanday qismini bajara oladi.?
1 : 12 = (qism)
2) Birinchi ishchi 4 kunda ishning qanday qismini bajargan?
4 * = (qism)
3) Ishning qancha qismi qolgan?
1 - = (qism)
4) Ikkala ishchi birgalikda necha kun ishlagan?
8 - 4 = 3 (kun)
5) Birinchi ishchi 3 kunda ishning qanday qismini bajargan?
3 * = (qism)
6) Ikkinchi ishchi 3 kunda ishning qanday qismini bajargan?


- = (qism)
7) Ikkinchi ishchi yolg’iz o’zi ishni necha kunda bajara oladi.
3 : = 11(kun)
Javob: 11 kun.


Quyidagi masalalar yechilsin:

1. 
   Hovuzni birinchi hovuzni nasos 13 soatda, ikkinchi nasos shu vaqtning qismida to’ldira boshladi. Uchinchi nasos esa ikkinchi nasosning hovuzni to’ldirish uchun sarf qilgan vaqtining qismiga vaqt ichida hovuzni to’ldira oladi. Uchala nasos birgalikda ishlaganida hovuz necha soatda to’ladi?
   
2. 
   Bir birnchi brigada 12 kunda, ikkinchi brigada
   
3. 
   16 kunda bajara oladi. Birinchi brigada odamlarining qismi va ikkinchi brigada odamlarining qismi ishga tushdi. Ular birgalikda bo’lishsa necha kunda bajara oladilar?
   
4. 
   Oltita traktor bilan fermer xo’jalikda yer haydashni 8 kunda tomomlashi kerak. Ish boshlangach, ikki kundan so’ng 2 ta traktor kelib qo’shildi. Barcha traktorlarning ish unumi bir xil bo’lsa, ish necha kunda bajarilgan?
   
5. 
   168ta kursi yasash kerak.Birinchi usta bu ishni 28 kunda, ikkinchisi esa 21 kunda bajara oladi. Bu ishni ikki usta necha kunda bajara oladi?
   
6. 
   Otabek 2 soatda 10 kv.m yer maydonini, uning do’sti Oybek 4 soatda 24kv.m yer maydonini chopiq qildi.Ular birgalikda ishlab, 33kv.m mfydonni qancha vaqtda chopiq qiladi?