1-Ma’ruza. Mavzu: Anorganik kimyo fanining predmeti, rivojlanish davri va metodlar. Atom molekulyar ta’limot, kimyoviy formulalar. Allotropiya hodisasi

Bir element atomlaridan turli oddiy moddalarning hosil bo’lishi allotropiya hodisasi deyiladi. Hosil bo’lgan moddalar esa allotropic shakli o’zgarishlar deyiladi. Bunday oddiy moddalar tarkibidagi atomlar soni yoki ularning bir-biri bilan o’zaro bog’lanish xususiyati bilan farq qiladi. Masalan, uglerod-olmos, grafit, karbin, fulleren kabi oddiy moddalarni, oltingugurt esa rambik, kristall, plastik va amorf shaklga ega bo’lgan oddiy moddalarni, fosfor esa oq, qizil, qora, kislorod-ozon va kislorod kabi oddiy moddalarni hosil qiladi.

• Bir element atomlaridan turli oddiy moddalarning hosil bo’lishi allotropiya hodisasi deyiladi. Hosil bo’lgan moddalar esa allotropic shakli o’zgarishlar deyiladi. Bunday oddiy moddalar tarkibidagi atomlar soni yoki ularning bir-biri bilan o’zaro bog’lanish xususiyati bilan farq qiladi. Masalan, uglerod-olmos, grafit, karbin, fulleren kabi oddiy moddalarni, oltingugurt esa rambik, kristall, plastik va amorf shaklga ega bo’lgan oddiy moddalarni, fosfor esa oq, qizil, qora, kislorod-ozon va kislorod kabi oddiy moddalarni hosil qiladi.

Allotropiya hodisasi oddiy modda va elemntlar orasidagi o’zaro farqni ko’rgazmali tarzda ko’rsatish imkonini beradi.Masalan,uglerod kimyoviy element ya’ni bir turdagi atomlar uyushmasidir.Uning xossalari faqat o’ziga xos va o’zgarmas bo’ladi.Lekin oddiy qora qalam-grafit va qimmatbaho tosh -olmos orasidagi farq juda sezilarli.

• Allotropiya hodisasi oddiy modda va elemntlar orasidagi o’zaro farqni ko’rgazmali tarzda ko’rsatish imkonini beradi.Masalan,uglerod kimyoviy element ya’ni bir turdagi atomlar uyushmasidir.Uning xossalari faqat o’ziga xos va o’zgarmas bo’ladi.Lekin oddiy qora qalam-grafit va qimmatbaho tosh -olmos orasidagi farq juda sezilarli.
• Grafit va olmos uglerod elementining shakl o’zgarishlari bo’lib, ularning odddiy modda holdagi xossalari bir-biridan keskin farq qiladi. Xossalar farq qilganligi uchun ular turli modda sifatida qabul qilinishiga qaramasdan, tarkibiy asoslari bir xil-uglerod atomlaridir. Bir-biridan farq qiluvchi bu ikki modda bina element atomlaridan iborat ekanligini ularning kislorod bilan o’zaro ta’sirlashuvidan ham ko’rish mumkin. Har ikkala modda ham kislorod yoki havo ta’sirida yonib, bitta gaz- karbonat angidritni hosil qiladi.