1-ma’ruza Matn. Chuvalchanglar sinfi. Mavzu: Halqali chuvalchanglar tipining umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi. Belbog‘sizlar

---

1-ma’ruza 
Matn.Chuvalchanglar sinfi. 
MAVZU: Halqali chuvalchanglar tipining umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi. 
Belbog‘sizlar (Aclitellata) kenja tipi. Ko‘p tuklilar (Polychaeta) sinfi. Ko‘p 
tuklilarning xilma-xilligi va suv havzalaridagi ahamiyati.
Reja: 
1.
Halqali chuvalchanglarning o’ziga xos xususiyatlari. 
2.
Ko’ptuklilarning tuzilishi va muhim vakillari. 
3.
Kamtuklilarning umumiy tuzilishi va ahamiyati. 
4.
Zuluklarning tuzilishi va ahamiyati. 
5.
Echiura, Sipuncula, Onychophora va Tardigrada tiplari 
Halqali chuvalchanglar –Annelida 
 
Halqali chuvalchanglar ancha yuqori taraqqiy etgan hayvonlarning 9000 ga yaqin 
turini o’z ichiga olib, qo’yidagi xarakterli belgilarga ega: 
1. Halqali chuvalchanglarning tanasi bosh bo’limi, segmentlashgan gavda va dum 
bo’limidan iborat. Bosh bo’limida ko’p hollarda sezgi organlari joylashgan. 
2. Teri - muskul xaltasi yaxshi rivojlangan. 
3. Halqali chuvalchanglar ikkilamchi gavda bo’shlig’iga (selom) ega. Gavda 
bo’limini tashkil etuvchi harbir segment o’zining selomiga ega. Bosh va anal 
bo’limlari selomga ega emas. 
4. Og’iz teshigi tananing birinchi segmentini qorin tomonida joylashgan. Ovqat 
hazm qilish sistemasi uch bo’limdan iborat. Anal teshigi dum (pigidiy) ni uchida 
tashqariga ochiladi. 
5. Ko’pchilik halqali chuvalchanglarda yaxshi rivojlangan yopiq qon aylanish 
sistemasi mavjud. 
6. 
Ajratish 
organlari 
harbir 
segmentda 
bir 
juftdan 
takrorlanuvchi 
metanefridiylardan iborat. 

---

7. Nerv sistemasi juft bosh miya, bir juft tomoq oldi nerv shoxchasidan iborat. Bu 
shoxchalar tomoqni yon tomonlaridan o’tib qorin (ost) tomonda miyaning qorin 
nerv sistemasi qismi bilan birlashadi. Qorin sistemasi bir juft bo’ylama nerv 
tolasidan iborat bo’lib, ular harbir segmentda juft gangliylar bilan birlashgan 
bo’ladi. Shu yo’sinda qorin nerv zanjirini hosil qiladi. Ko’pgina halqali 
chuvalchanglarning sezgi organlaridan ko’zlar, hidlov chuqurchalari va turli-tuman 
paypaslagich ko’rinishidagi o’simtalar bo’ladi. 
8. Halqali chuvalchanglarning tuban taraqqiy etgan guruhlari ayrim jinsli, ko’pgina 
turlarida germafroditizm hodisasi rivojlangan. 
9. Rivojlanishi ayrimlarida metamorfoz bilan o’tadi. Ko’pchiligi o’zgarishsiz 
rivojlanadi. Lichinkasi -