1. маъруза машғулотлари

3. Жамиятнинг механистик, органистик ва бошқа тарзларда таърифланиши.
Жамият тушунчасига атрофлича ёндашув «жамоа» ва «ҳамжамият» (ижтимоий гуруҳ) тушунчаларига тўхталишни тақозо этади.
Ўзбекистон, албатта, замонавий жамият. Шу билан бирга, бизда анъанавий жамиятаинг кўплаб элементлари мавжуд.
Жамоа - бу аньанавий жамиятдир. Жамоа ва жамият ўртасидаги алоқалар асосида 3 гипотеза ётади:
эволюцион ўсиб ўтиш (жамоа ривожланиб, мураккаблашиб, жамиятга айланади);
интеграциявий қўшилув (турли даражада бўлган тизимларнинг ўзаро таъсирида архаик ижтимоий ташкилот замонавийлашиб боради);
параллель бгфга мавжуд бўлиш (турли-туман жамоалар интеграциялашмайди, балки ўз хусусиятларини сақлаган ҳолда замонавий жамият таркибида алоҳида-алоҳида бўлади)
Демак, жамоа уруғчилик алоқалари асосида вужудга келган ва ижтимоий муносабатларнинг бевосита тури билан характерланувчи ижтимоий ташкилотнинг дастлабки шаклидир.
«Жамият» тушунчасини (Э.Шилзга кўра) агар у қуйидаги талабларга жавоб берса, кишилар бирлашмасига нисбатан қўллаш мумкин:
1) бирлашма катта бир тизим (жамият)нинг бир қисми бўлмаса;
2) никоҳ ушбу бирлашма намояндалари орасида тузилса;
3) бирлашма болалар туғилиши билан тўлдириб борилса;
4) шахсий ҳисобланган ҳудудга эгалик қилинганда;
5) ўз номи ва тарихига эга бўлиш;
6) ўз бошқарув тизимига эга бўлиш;
7) бирлашма қадриятларнинг умумий тизими (урф-одат, анъана меъёрлар, қонун-қоидалар) маданият асосида ташкил топади.
Социология жамиятни тизим сифатада унинг структураси, функциялари ва тизими элементларини ўрганади. Жамиятга нисбатан тизимли муносабатнинг моҳиятини аниқлаш учун, аввало, тизим нима эканлигига тўхталишимиз керак.
Тизим - ўзаро бир-бири билан боғлиқ ва функционал муносабатлар ҳамда алоқаларда бўлган элементларнинг бир бутун мажмуидир.
Ижтимоий тизим ўз ичига айрим индивидлар, гуруҳлар, ташкилотлар, институтлар, ҳамжамиятларнинг ижтимоий алоқа ва муносабатларда бирлашган, тартибга солинган бир бутунликдир.
Тизимларнинг умумий назариясида (Л. фон. Берталанфига кўра) жамият мураккаб, бир бутун ташкил этилган тизим сифатада талқин қилинади.
Социологияда, одатда, ижтимоий тизим 4 аспектда ўрганилади:
1) индивидларнинг ўзаро таъсири;
2) гуруҳларнинг ўзаро таъсири;
3) ижтимоий мақомлар иерархияси;
4) индивидлар хулқ-атворини белгилайдиган ижтимоий меъёр ва қадриятларнинг мажмуи.