1-ma'ruza, Biomexanika va bioakustika

elektrostatik 
induksiya 
hodisasi 
deyiladi. zaryadlar sirt zichligi desak, u holda o’tkazgich sirt yaqinda maydon kuchlanganligi
(3.11) 
ε- o’tkazgichni o’rab turuvchi muhit dielektrik kirituvchanligi. O’tkazgich ichida maydon nol bo
’lishiga asoslangan elektrostatik himoya mavjud.
T.Erkin elektronlar harakati tufayli yuzaga keladigan o’tkazuvchanlikka
 elektron o’tkazuv
chanlik
deyiladi. Yarim o’tkazgichlar past va normal haroratlarda dielektriklar hisoblanadi. Asos
iy material bo’lib Mendeleyev davriy sistemasidagi 3,4,5 guruh elementlari hisoblanadi. Eng k
o’p ishlatiladigan germaniy va kremniydir. Sof yarim o’tkazgichda xususiy o’tkazuvchanlik bo’
ladi. 4 valentli germaniyga, 
5 valentli arsenid qo’shilsa 1 ta elektron ortib qoladi. Bunday aralashmaga 
donor (beruvchi
) a
ralashmalar deyiladi, yarim o’tkazgichlar esa elektron yoki n- tip o’tkazuvchanlik deyiladi. 
3 valentli indiy qo’shilsa bitta elektron yetishmaydi. Shuning uchun bunday aralashmalar 
aksept
or
(qabul qiluvchi) deb, yarim o’tkazgichlar esa teshikli yarim o’tkazgich yoki p – tip yarim o’t
kazgich deyiladi. 
0,0001% mishyak aralashmasi germaniyda erkin elektronlar sonini 1000 marta oshiradi. 
Temperatura bir gradusga o’zgarganda metallning qarshiligi 0
0
C dagi qarshilikdan 0,004 ga 
ortadi, yarim o’tkazgich qarshiligi esa 0,06 ga kamayadi. Bunday xossadan o’lchamlari kichik 
bo’lgan va metall elektr qarshilik termometrlariga qaraganda juda katta sezgirlikka ega bo’lgan 
yarim o’tkazgich qarshilik termometrlari yasashga imkon beradi. Yarim o’tkazgich qarshilik 
termometrga 
termistor
deyiladi. Termistor degani yarim o’tkazgich qarshilik, ya’ni issiqlik va 
aktiv qarshilik demakdir. Termistorning issiqlikka teguvchi qismining o’lchamlari millimetrning 
o’ndan bir ulushlaricha bo’ladi. Bu termistor yordamida juda kichik obyektlar, masalan 
o’simlik va jonli organizmlarning ayrim qismlarining temperaturasini o’lchash mumkin. 
Termistor bilan gradusning milliondan bir ulushlaricha o’zgarishlarini aniqlash mumkin. 

---

T.Elektr tokini o’tkazadigan suyuqliklarga