|
Si, R, Mp
,
S
larni oksidlaydi, pech tempyoratrasi ko‘tariladi. Bu oksidlar
ohak bilan birikib Shlak hosil qiladi.
Metalldagi
S
ni ohak bilan bog‘lab Shlakka o‘tkazish uchun konvertorga
ko‘proq ohaktosh kiritish zarur.
Yoritilayotgan po‘lat va Shlakning kimyoviy tarkibi kuzatib turiladi.
Konvertordan furma chiqarilib, undan namuna metall olinib, spektral analiz
qilinadi. Po‘lat ko‘tilgan tarkibga kelgach, po‘lat konvertordan kovshga
quyiladi. Konvertordagi temperatura 2000-2500
o
S gacha ko‘tariladi, po‘lat
olish tsikli 50-60 minut davom etadi.
Po‘lat olish jarayonining davomliligi cho‘yan tarkibiga, massasiga,
kislorodning tozaligiga, bosimiga, haydash vaqtiga va furmaning suyuq
cho‘yan sathidan balandligiga bog‘liq bo‘ladi.
Sig‘im 250 t li konvertorga kislorod 0,9-1,4 MPa bosimda 25-30 minut
haydalganda har bir tonna po‘lat olish uchun 50-60 m
3
texnik kislorod
sarflanadi. Sig‘imi 500 t li konvertorda soatiga 400 - 500 t po‘lat olinsa,
Shunday hajmli marten pechida soatiga 80 t po‘lat olinadi, xolos.
Konvertor usulida po‘lat olishning ayrim kamchiliklari ham mavjud.
Suyuq cho‘yanni ko‘proq talab etilishi (1 t po‘lat olish uchun o‘rtacha 820-
830 kg cho‘yan, metall quyindisining ko‘pligi 6-9%) ancha miqdorda chang
ajratiliSi Shunilar jumlasidandir.
Konvertorda po‘lat ishlab, chiqarish hajmini V, vaqtini t harflari bilan
belgilashak, unda uning yillik iS unumini quyidagi formula bilan aniqlash
mumkin.
V
A q 0,5 ───── , mln.t
t
Konvertorlarning iS unumini oshirib, sifatli po‘lat olishda katta hajmli
(450 - 500 t) aylanadigan konvertorlardan foydalanish, haydaladigan
15
kislorodning
bosimini
oshirish
hamda
jarayonni
boshqarishda avtomatik sistemalardan foydaliS yaxshi samara beradi.
Tayanch iboralar:
Qayta ishlanadigan cho‘yan, leSatel printsipi, Shihtani suyultirish,
uglerodning oksidlanishi, temir oksididan temirning qaytarilishi, Bessemer
qonvyontori, Tomas qonvyontori, qonvyontorni iS unumi, futyorovka.
Sinov savollari:
1.
Po‘latning olinishi usullari nechanchiyillardan
boshlandi?
2.
P.M.Obuxov po‘lati qanday po‘lat?
3.
Cho‘yanni po‘latga aylantiriS uchun tarkibidagi
qaysi elementlar kamaytiriladi?
4.
LiSatel printsipi nima?
5.
G.Bessemer
konvertori
bilan
S.D.Tomas
qonvyontorining farqi?
6.
Konvertor nima?
7.
Qonvyontor usulida po‘lat olish qanday amalga
oshiriladi?
8.
Shihtani suyultirish davri?
9.
Uglerodning oksidlanish davri?
10.
Temir oksididan temirning qaytarilishi?
Test savollari:
1.Po‘lat olishning qanday usulari mavjud?
A)
konvertor, domna
B)
elektr, domna, qonvyontor
C)
konvertor, elektr
D)
konvertor, marten, elektr
E)
domna, Bessemer, elektr
2.Konvertor usulida po‘lat olishning mohiyati nimada?
A)
konvertorga solingan suyuq cho‘yan orqali kislorod haydaladi va
qo‘shimchaalar kamaytiriladi
B)
konvertorga koks ko‘miri yoq‘iladi
C)
domna pechidan po‘lat olinib konvertorga solinadi
D)
konvertordagi suyuq cho‘yanga havo haydaladi E) konvertordagi
gazlar haydab chiqariladi
3.Konvertorning Shakli nimaga o‘xSaydi?
A) kesik konusga
B olmaga
C)
nokka
D)
piramidaga
E)
konusga
4.Konvertorning yon devori va tubi necha marta po‘lat olish uchun yaraydi?
A)
yon devor 1000-2000, tubi 20-30 marta
16
B)
yon devor 500-800, tubi 5-10 marta
C)
yon devor 300-400, tubi 12-18 marta
D)
yon devor 2000-2500, tubi 20 marta
E)
yon devor 800-1000, tubi 25 martadan almashhtiriladi.
5.Bessemer usulida po‘lat olishni kim va qachon ixtiro etgan?
A)
Bessemer 1956 yilda
B)
Gyonri Bessemer1855-1956
C)
Marten 1836
D)
Nyuton 1648
E)
CHyorkov 1910
6.Bessemer jarayonining birinchi davrida qanday elementlar oksidlanib chiqib
Shlak hosil qiladi?
A)
kremniy va kumushh
B)
marganes va cho‘yan
C)
temir va oltin
D)
temir, kremniy va marganes
E)
xrom, nikel va temir
7.Bessemer jarayonining birinchi davrida oksidlanish bilan birga yana qanday
miqdor nima ajralib chiqadi?
A)
Q miqdor, issiqlik ajralib chiqadi
B)
Q miqdor, issiqlik yo‘tiladi
C)
4800-kal issiqlik ajralib chiqadi
D)
hech qanday miqdor, hech nima ajralib chiqmaydi E) jarayoni
neytral bo‘ladi va Q miqdor issiqlik ajralmaydi.
8.Bessemer konvertori og‘zidan chiqayotgan qo‘ng‘ir tutun nimani bildiradi?
A)
marganes oksidlanayotganini bildiradi
B)
temir oksidlari hosil bo‘layotganini bildiradi
C)
kremniy oksidlanayotganini bildiradi
D)
hech nima bildirmaydi
E)
po‘latning harorati normadan yuqori bo‘lganini bildiradi
9.Bessemer konvertori og‘zidan qo‘ng‘ir tutun pasayib to‘q sariq tusga alanga
paydo bo‘lishi nimani bildiradi?
A)
temir va kremniy oksidlana boshlanganini
B)
kumush va oltin
C kremniy va marganes
D) ruxning oksidlanishini E) hech nimani
bildirmaydi.
10.Kremniy va marganes nima hisobidan Bessemer jarayonida oksidlanadi?
A)
havo hisobidan
B)
kislorod hisobidan
C)
temir (2) oksid kisldorodi hisobidan
D)
umuman oksidlanmaydi
E)
havo kislorodi hamda temir (2) oksid kislorodi hisobidan
17
Do'stlaringiz bilan baham: |
