1-kurs tarixyo`nalishitalabalariuchunArxeologiyavaetnologiyafanidan yakuniynazoratsavollari 1-variant

Sarazm madaniyati Sarazm madaniyati Zarafshon daryosining yukori okimida shu nomdagi manzilgoh nomi bilan mashhur bo‘lgan eneolit va bronza davrlariga oid madaniyat. YOdgorlik o‘nta tepalikdan iborat bo‘lib, umumiy maydoni 90 gektarni tashkil etadi. YOdgorlik arxeolog olim A. Isakov tomonidan o‘rganilgan ilmiy tadkikot ishlarining natijalariga ko‘ra eneolit va bronza davrlarida yashagan kadimgi dehkonlarlarning manzilgohi bo‘lgan. Kazishma natijalariga ko‘ra manzilgohda hayot ketma-ket to‘rt boskida davom etgan. Ulardan dastlabki ikki boskisi eneolit davriga tegishli bo‘lsa, keyingi ikki boskii bronza davrlari bilan sanalanadi. SHunga ko‘ra radiokarbon tekshirish tahlili natijalari asosida Sarazm I - mil.av. 3900-3300, Sarazm II- mil.av. 3300-3000, Sarazm III - mil.av.3000-1300, Sarazm IV esa mil.av.1300-1800 yilliklar bilan sanalangan. Mazkur o‘lkada eneolit davrining ilk bosilariga oid o‘trok dehonilik manzilgohlari anilanmagan
Sarazm I boskigiga oid madaniy atlamlardan topilgan sapol idishlari Janubiy Turkmanistonning Geoksur vohasidagi Anov II bosiiga oid sapollari bilan aynan bir xil. Ko‘lda yasalgan sapol idishlarining sirtiga kizil va kora rangdagi bo‘yoklarda geometrik nakshlar berilgan. SHuningdek, misdan yasalgan qurollar topilgan. Bu katlamdan jamoa a’zolarining ko‘p xonali uylarning o‘rni ochib aniklangan. Ikki, ug xonadan iborat kichik oilalarga mo‘ljallangan uylar ham mavjud. Oshxona va xo‘jalik maqsadlarida foydalangan xonalar ularning tarkibida bo‘lgan. YAshash xonalarida aylana shakldagi o‘choqlar joylashgan. Bu turdagi o‘choqlar Janubiy Turkmaniston dagi Geoksur vohasi yodgorliklarning Anov II boskiiga oid

3 Jarqo‘ton davri shu nomdagi manzilgoh topilmalari asosida o‘rganilgan. Maydoni 90 ga. dan iborat manzilgohning planirovkasi tarqoq SHarq bo‘lib, ark va mudofaa devorlariga ega. Bu erdan ibodatxona qazib o‘rganilgan. Ibodatxona topilmalariga ko‘ra Jarqo‘tonliklar olov va suvga sig‘inganlar.

Janubiy O‘zbekistonning Jarqo‘ton davrida yashash dehqonlarning madaniyatini belgilovchi asosiy materiallar qabrlarni ochish jarayonida topib o‘rganilgan.
Murdalar yon tomoni bilan bukilgan sharq tomonga yotqizib ko‘milgan. Jarqo‘tonda o‘rganilgan qabrlar Jarqo‘ton, Kuzali, Molali davrlarini alohida ajratib ko‘rsatish hamda Qadimgi dehqon jamoalarining mulkiy munosabatlari va sotsial-iqtisodiy taraqqiyoti xususiyatlarini aniqlash imkoniyatini beradi.
Sopolli bosqichiga oid kulolchilik buyumlari asosan kulolchilik charxida ishlangan uy-ro‘zg‘or idishlaridan iborat. Barcha idishlar yuqori sifatga ega. Jarqo‘ton bosqichida kulolchilik ishlab chiqarishda, Ayniqsa mehnatni tashkil etishda bir qadar o‘zgarishlar ko‘zga tashlanadi. Barcha kvartallarda idishlarni pishirishga mo‘ljallangan uchoq qoldiqlari topilgan. Ishlab chiqarish hajmini kengaytirish maqsadida kulolchilik uchoqlari kattalashtirilib, ularning qurilish usullari murakkablashtiriladi. Bu yuksak darajada taraqqiy etgan ixtisoslashgan hunarmandchilik malakali mehnatni tashkil etish bilan bog‘liq edi. Ko‘zali va molali bosqichlariga kelib kulolchilik o‘zining yuqori darajasiga ko‘tariladi. YUqori sifatli nafis kulolchilik buyumlari ishlab chiqariladi, ularning ma’lum shaklga ega bo‘lganligi seziladi, tez aylanadigan kulolchilik charxlari qo‘llanila boshlandi hamda ularni pishirishda yangi usullardan foydalanila boshlaydi.Hunarmandchilikning ixtisosliklarga ajralishi metal va metalga ishlov berishning yuqori darajada rivojlanishiga imkon berdi.