1. Kimyoviy tolalar tasnifi va tola hosil qiluvchi polimerlarning xossalari

6-rasm. Polimerlar uchun xos “kuchlanish-deformatsiya” diagrammasi
Yon guruhlarning qutbliligi ortishi bilan makromotekulalar ichra va molekulalararo bog’lanishlar ko’payib, atom guruhlarning aylanishiga to’sqinlik qiladigan potensial to’siqlar ko’payadi va natijada makromolekulalar qattiqligi oshadi. Yordamchi guruhlarning vodorod bog’lar hosil qilishi qobiliyati katta rol o’ynayi. Masalan, polivinil spirt makromolekulalarining qayishoqligi polivinilftoridga nisbatan kam bo’ladi.

Makromolekulalar o’z konformatsiyasini faqat issiklik ta’sirida o’zgartirmay, balki qo’llanilgan kuch maydoni ta’sirida ham o’zgartira oladi. Agar izotrop polimerga cho’ziltiruvchi kuch ta’sir ettirilsa, makromolekulalar anizotrop va qayishoq bo’lgani uchun, ular kuch yo’nalishi tomon oriyentatsyalanadi. Natijada, makromolekulalar zichroq joylashib, ular orasidagi bog’lanish kuchlarining qiymati ko’payadi.

Tola hosil qiluvchi polimerlar amorf, kristall va amorf-kristall holatlarda bo’lishi mumkin. Polimer materiallar qizdirilganda yoki sovutilganda, ularning fizikaviy xossalaridan biri bo’lmish mexanik harakteristikalari o’zgarishi mumkin. Har qanday qattiq jismga, shu jumladan polimer materiallarga, mexanik kuch  ta’sir etganda deformatsiya  ro’y beradi (6-rasm). Egri chiziqning BC qismida “plastiklik maydon” vujudga kelib, so’ng CD uchastkada _i miqdori _i ning ortib borishi bilan _p da uzilguncha o’sib boradi. Harorat ortishi bilan egiluvchanlik moduli kamayib, BS uchastka cho’ziladi va _p kamayadi. Shunday qilib, isitish va sovutish bilan polimer materiallarning xossalari o’zgarishini _i va _i o’zgarishi bilan bilish mumkin. Kuch

=const

bo’lganda,

=f(T)

bog’liqlik termomexanik egri chiziqlar nomini va

=const

bo’lganda,

=f(T)

bog’liqlik izometrik isitish egri chiziqlar nomini olgan.

Polimer makromolekulalarning uzunligini ortib (molekulyar massasi) borishi termomexanik egri chiziqlarning harakterini ancha o’zgartiradi (7-rasmda past va yuqori molekulyar moddalarning termomexanik egri chiziqlari keltirilgan).