1. Kimyoviy tolalar tasnifi va tola hosil qiluvchi polimerlarning xossalari

5a-rasm. -spiral



5b-rasm. -spiral 5v-rasm. Tugunchalar 5g-rasm. Tugunchalar

5-rasm. Makromolekulalarning turli komfortatsiyalari
Shuningdek, makromolekula elementar zvenosining tuzilishi, kimyoviy tarkibi bir xil bo’lishiga qaramay, ular atomlarning o’zaro fazoviy joylashishi bilan farq qilishi mumkin. Strukturadagi fazoviy farqning bunday turi konfigurastiya deb ataladi (masalan tabiiy kauchuk, tis va guttapercha trans strukturalarini namoyon qiladi).

Makromolekula qayishoqligini miqdoriy harakterlash uchun segment tushunchasi kiritiladi. Makromolekula qancha qattiq (bikr) bo’lsa, segment o’lchovi shuncha katta bo’ladi. Eng bikr makromolekula bitta segmentga ekvivalent bo’ladi. Polimer materialga hech qanday tashqi kuchlar ta’sir etmasada, makromolekula faqat issiqlik harakatida bo’lib, uning qayishoqligi statistik segment o’lchovi bilan harakterlanadi.

Statistik segment o’lchovi makromolekulaning kimyoviy tuzilishiga, yon guruhlarning qutbligiga va ularning o’lchoviga bog’liq bo’ladi. Polimer zanjirida geteroatomlarning bo’lishi makromo­lekula qayishoqligini harakterlaydi. Masalan polietilen makromolekulasining qayishoqligi polietilenimin, keyingisi esa polietilenoksid makromolekulasining qayishoqligidan kam bo’ladi. Polimer zanjirida aromatik yadrolar va boshqa stiklik (halqasimon) strukturalarning bo’lishi makromolekulalar qayishoqligini kamaytiradi. Yon guruh o’lchamlarining kattalashishi bilan ayrim guruhlarning valent bog’lanishlar atrofida aylanishi qiyinlashadi, ya’ni aylanishga potensial to’siq ko’payib, mumkin bo’lgan konformatsiyalar soni kamayadi va makromolekulalarning qattiqligi ortadi.