1. iqtisodiyotga kirish

Pul takliflarini muomaladagi barcha pullarning miqdori tashkil etadi. Pul taklifi , pul agregatlaridan iborat. Iqtisodiyotda pul taklifi pul massasi ko‘rsatkichi bilan tavsiflanadi. Pul massasi bu iqtisodiyotdagi naqd va naqd bo‘lmagan xarid va to‘lov mablag‘lari yig‘indisidr. Pul massasi tashkil etuvchi pul shakllari likvidik darajasi bo‘yicha farqlanadi. Pulning likvidligi uning muomala vositasi sifatida barcha narsaga tez va hech bir to‘siqsiz ayirboshlanishidir. Naqd pullar, tijorat boshqa joriy hisobidagi mablag‘lar absolyut likvid hisoblanadi. Jamg‘arma qo‘yilmalarning esa likvidligi pastroq. Umuman olganda pul hech bir xarajatsiz xohlagan paytda xohlagan narsaga ayirboshlanishi mumkin. Bino, transport vositasi va shu kabilarni esa boshqa narsaga ayirboshlash uchun ularni sotish zarur, bu ma’lum darajada vaqt va xarajatni talab etadi.
Pul bozorida muvozanat – bu taklif qilingan pul mablag‘lari miqdori bilan, aholi va tadbirkorlar talab qiladigan pul miqdoriga teng bo‘lgan holat. Pul bozoridagi muvozanat pul taklifi va unga bo‘lgan talab o‘rtasidagi bog‘liqlikdir.
Pulga bo‘lgan talab egri chizig‘i (Ms) aholi va firmalar hozirgi vaqtda o‘z qo‘llarida ushlab turishni xohlagan pul miqdori bilan oddiy pul aktivlari bo‘yicha foiz stavkasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni aks ettiradi.





16.1- rasm. Pul bozori modeli
Pul taklifi egri chizig‘i pul taklifining foiz stavkasiga bog‘liqligini aks ettiradi. Pul bozorida muvozanat markaziy bank ta’sirida shakllanadi. Agarda markaziy bank pul taklifini nazorat qilsa, foiz stavkasini o‘zgarishidan qat’i nazar pul
hajmini belgilangan miqdorda ushlab tursa, unda taklif egri chizig‘i (Ms) vertikal ko‘rinishga ega bo‘ladi (16.1- rasm). Pul bozorida muvozanat talab va taklif egri chizig‘i kesishgan A (r0M0 ) nuqtada kuzatiladi. Foiz stavkasi r1 gacha pasayishi, natijasida obligatsiyalar daromadliligi pasayadi, pulga bo‘lgan ehtiyoj esa oshadi. Bunday vaziyatda iqtisodiy subyektlar obligatsiyalarni sotadilar, natijada obligatsiyalarga talab va ularning bozor narxi pasayadi. Ularni sotish evaziga olingan daromadlar esa oshadi. Ushbu bitimlar natijasida pul mablag‘larining ko‘chishi sodir bo‘ladi va asta sekinlik bilan pul bozoridagi muvozanat tiklanadi.