|
So 'rov o 'tkazish usullari. Tanlangan odamlardan axborot olishda so'rov o'tkaziladi. So'ng katta to'plamda ko'rib chiqiladi. So'rov o'tkazishda xulq- atvor haqidagi ma'lumotlarni bevosita o'lchash yo'li bilan olish mumkin. Lekin fikr, motivatsiya va hatto kutiluvchi bo'lajak xulq- atvorni bevosita baholash mumkin bo'lmagan axboratlarni o'z ichiga oladi.
Bunday hollarda so'rov o'tkazishda kerakli axboratlarni to'plash mumkin emas. Shunday so'rovnomalar borki, nafaqat nimalar bilan shug'illanishni balki nimaga buni qilishlarini bilish mumkin. Shu sababli so'rovnomalar ijtimoiy ta'limotda keng qo'llaniladi. Talabalar tadqiqot proektini o'tqazishda o'ylanayotganda birinchi hayollariga kelgan fikr so'rovnomalar ko'pincha tadqiqotni uni ko'rinishi bo'lishi haqida bo'ladi.
Ehtimoli kam emas, boshqalarida esa ikki yo undan ko'proq telefon bo'lishi mumkin. Ba'zi odamlar esa telefonlari bor, ammo raqamlari qayd etilmagan.
Yana bir turi internet so'rovnomadir, respondentlarga elektron pochta orqali javob beradilar. Hozirgi kunda dunyo tarmoqlarida ma'lumotnoma materiallari bo'lib, ular sizga savolnomani tuzishda yordam beradi.
25. Noekvivalent nazorat guruhlari bilan oldindan va testlarni loyihalash
Birinchi tur rejasida tadqiqot guruhidan tashqari tashqi ta'sirlarsiz noekvivalent guruhlar qo'llaniladi. Har bir guruh bilan oldindan va xulosaviy testlar o'tkaziladi. Bu loyiha ijtimoiy fanlarda va keng qamrovli tadqiqotlarda ko'p foydalaniladi.
Ba'zi hollarda bir guruh ta'sirini bir yo'nalishda bog'liq o'zgaruvchilarga, ikkinchi guruhga teskarisini berib va aks natijani ko'rishimiz mumkin. Masalan, ikkita ishchi guruh bir soatdan qismlarga bo'lib, bir guruhga faqat ishlangan vaqt uchun, ikkinchi guruhga ishlab chiqarilgan mahsulotlar uchun haq to'lanadi. Noekvivalent nazorat guruhlari va oldindan xulosaviy testlarni o'tkazish bilan turli loyihalar muolajalaridan foydalanilganda e'tibor bering birinchi va ikkinchi guruhlarda ta'sir va ta'sirsiz tasodifiy bo'lmagan obrazlarda taqsimlangan va tabiiy ravishda noekvivalent hisoblanadi. Agar biz ishlab chiqarish mehnatini bahosini oshirdik deb aytsak demak quyilanish birinchi guruhga ko'tarilish mumkin. Natijada bizni tashhisimiz o'z isbotini topadi. Bizning gipoteza o'z isbotini topdi
29 Moda - oson hisoblanadi, lekin odatda, ko’pgina ma`lumotlarni bee`tibor qoldirganligi sababli o’rtacha statistika hisoblanadi. Moda – bu eng ko’p uchrab turuvchi bir qiymat. Bizning misolimizda moda mavjud emas, chunki hech qaysi baho 1 martadan ko’p takrorlanmagan. Modani ma`lumotlarni kategoriyalarga ajratgandan so’ng topish mumkin. Talaba-psixologlar uchun moda 50-59 kategoriyasidir, undagi tez-tez takrorlanuvchi hodisa 3. Bu kategoriya berilgan taqsimotning markaziy tendentsiyani ifodalasada, bitta bahoni joylashtirsak moda tezda o’zgaradi. Masalan, 14chi student 58 emas 71 bahoni oldi. Tez -tez takrorlanuvchi hodisa 3 bo’lgani uchun, moda endi 70-79 kategoriyaga o’tadi. Siz bu kategoriyaning markaziy tendentsiya yaxshi ifodalaydi deb hisoblaysizmi?
Muammo shundaki tipik xatti-harakatlarni tavsiflashda moda faqatgina bitta qiymatni, ya`ni eng ko’p takrorlanuvchi qiymatni oladi. U boshqa qiymatlarni e`tiborsiz qoldiradi. shuning uchun siz modadan foydalanayotganingizda joy tartibi va har bir songa tegishli bo’lgan ko’pgina ma`lumotlarni tashlab ketasiz.
30. Mediana – bu haqiqiy markaziy qiymat; undan Yuqorida va pastda teng miqdordagi qiymatlar joylashadi. Medianani hisoblash uchun hamma qiymatlarni tartib bilan qo’ying va undan so’ng, o’rta qiymatni aniqlang. Agar siz juft qiymatlarga ega bo’lsangiz, u holda mediana ikkita markazdagi qiymatlarning o’rtasidagi qiymat bo’ladi. Masalan, iqtisodchi talabalarning 10ta bahosini tartib bilan joylashtirib chiqamiz. Beshinchi baho – 62, oltinchisi esa – 63 ligini ko’ramiz, shuning uchun mediana 62,5ga teng bo’ladi. Talaba-psixologlar uchun mediana 56,5 ga teng bo’ladi. Medianani hisoblashda faqatgina tartibning o’zi aniqlovchi printsip bo’lgani uchun qiymatlar orasidagi o’lcham farqlarni namoyon qilmaydi. SHu bilan birga biz taqsimotdagi istalgan qiymatni, medianaga tegmagan holda, o’zgartirishimiz mumkin, qachonki ro’yxatda markaziy qiymatning joyi o’zgarmasa. Medianani tavsiflaganda ham biz ayrim ma`lumotlarni yo’qotayapmiz..
31.
Do'stlaringiz bilan baham: |
