1. Халқаро бизнеснинг мақсади ва фаолият майдони

Нефть кимёси саноати

Нефть кимёси саноати улкан бозор бўлиб, юқори ўсиш суръатига эга ва тобора ривожланиб бораётган тармоқдир. Қозоғистон ва Ўзбекистон ушбу тармоқнинг базавий даражаси бўйича рақобатлашадиган устунликка эга. Иккала мамлакатда ҳам улкан ҳажмдаги арзон хомашё бор. Қозоғистоннинг нефть кимёси саноати хомашёси Россияникидан 30 фоиз, Европа Иттифоқиникидан қарийб 50 фоиз арзон. Асосий жаҳон бозорларидан фойдаланиш йўлидаги логистиканинг мураккаблиги (фақат темир йўл орқали), катта миқдорда капитал киритиш зарурати, маркетинг ва савдо соҳасидаги ваколатлар етарли эмаслиги, инновациялар тақчиллиги кимё саноати тармоқларини ривожлантириш йўлидаги асосий тўсиқлардир.
Дунёда нефть кимёси маҳсулотларига бўлган талабнинг 50 фоизгача бўлган қисми этилен ва пропилен ишлаб чиқаришга тўғри келади. Асосан, ривожланаётган мамлакатлар иқтисодиёти сабаб жаҳондаги полимерларга бўлган талаб ўсиб бормоқда. Масалан, ялпи талабнинг қарийб 30 фоизи Хитой улушига тўғри келади.
Жаҳон амалиётида таркибида этан миқдори 3 фоиздан кам бўлмаган табиий газни қайта ишлаш самарали ҳисобланади. Қозоғистон ва Ўзбекистон нефть-газ ресурсларида этан миқдорининг нисбатан юқорилиги ҳамда арзонлиги ушбу мамлакатлар нефть кимёси тармоғига сармоя киритиш истиқболли эканини кўрсатади.

Туризм

Сўнгги йилларда туризм дунё иқтисодиётида энг жадал ривожланаётган тармоқлардан бирига айланди. Туризмнинг жаҳон экспортидаги улуши озиқ-овқат саноати ва автомобилсозликни ортда қолдириб кетди ҳамда кимё маҳсулотлари ва ёнилғи савдосидан кейин учинчи ўринга чиқиб олди. МОнинг улкан сайёҳлик салоҳияти ҳали тўла рўёбга чиққанича йўқ. Минтақа ЯИМнинг жуда кам улуши (1 фоиздан 3 фоизгача) мазкур тармоқ ҳиссасига тўғри келади.
МОнинг Хитой ва Россияга яқинлиги машҳур туристик йўналиш сифатидаги салоҳиятини оширади. Хитой фуқаролари туризмга йил сайин кўп пул сарфлаётган мамлакатлигича қолмоқда: 2017 йилда хитойлик сайёҳларнинг умумий ҳаражатлари 261 млрд. АҚШ долларини ташкил этди. Ҳар йили ўртача 135 млн. нафар хитойлик сайёҳ чет элларни зиёрат қилмоқда. Шунингдек, МО аҳолисининг рус тилини билиши ҳам Россия ва МДҲ мамлакатларидан сайёҳларни жалб қилишдаги устунликларидан биридир.
МОнинг сайёҳлик ва транспорт инфратузилмасини ривожлантириш учун давлат ва хусусий инвестицияларни киритиш керак бўлади. Айни чоқда минтақавий инфратузилмани яхшилашга доир айрим лойиҳалар амалга оширилмоқда, бироқ ҳали бажарилиши керак бўлган ишлар кўп.
Ушбу сектордаги, айниқса, мижозларга хизмат кўрсатиш борасидаги стандартлар паст ва беқарор, сервис ресурслари эса у қадар ривожланмаган. Мазкур соҳанинг барча бўғинлари: меҳмонхона, ресторан ва туроператорлик бизнеси, ахборот марказларига инвестиция киритиш учун катта имкониятлар мавжуд.
МО мамлакатлари минтақада “Буюк ипак йўли”ни макройўналиш сифатида тарғиб этиш орқали катта фойда олиши мумкин, бироқ бунинг учун минтақа мамлакатлари янада қалин ҳамкорлик қилиши зарур. БМТ Жаҳон сайёҳлик ташкилоти билдиришича, “бир неча мамлакатни битта йўналиш сифатида тарғиб этиш сайёҳларни жалб қилишда самарали ва даромадли стратегия бўлиши мумкин”. Бу, айниқса, бир пайтда бир неча мамлакатни зиёрат қилиш орқали узоқ сафардан кўп нарса олишга ҳаракат қиладиган хорижлик сайёҳлар учун қўл келади. Бироқ ушбу минтақавий лойиҳани амалга ошириш учун МО мамлакатлари транспорт алоқаларини ривожлантириши, виза олиш шартларини оптималлаштириш (“ягона виза”ни киритишгача) ҳамда мазкур сайёҳлик йўналишини бирга ривожлантириш (маркетинг ва реклама) йўлида ҳаракат қилмоғи лозим.