1. Fuqarolik jamiyati qurish mamlakatimizning asosiy strategic pirovard maqsadi

11. Demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizatsiya qilishda Oliy Majlis, siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish.

Davlat xokimiyati tizimida Oliy Majlisning rolini oshirish, uning mamlakat ichki va tashki siyosatiga oid muxim vazifalarni \al etish \amda ijro xokimiyati faoliyati ustidan parlament nazoratini amalta oshirish buyicha vakolatlarini yanada kengaytirish. Uzbekistonda xakikiy demokratik prinsiplar va milliy manfaatlar asosida fa-oliyat goritadigan ikki palatali professional parlament fakat mustakillik davriga kelib shakllandi. Keyingi un yillikda, boskichma-boskich ravishda parlamentga yangi-dan-yangi vakolatlarning berib borilishi, xalkimizning huquqiy madaniyatini usishi, siyosiy partiyalarning demokratik kadriyatlar negizida rivojlanishi natijasi ularok konun chikaruvchi xokimiyat rivojlangan mamlakatlardagi parlamentlarga xos sifat va belgilarni uzida mujassamlashtirib bormokda.

Konstitutsiya va konunlarga binoan Uzbekistan Respublikasi Oliy Majlisining mutlak vakolatlari konun chikaruvchi xokimiyat faoliyatining mustakil va demokratik tamoyillar asosida kechishini ta’minlay oladigan darajada belgilandi: Konstitutsiya va konunlar kabul kilish, ularga uzgartish va kushimchalar kiritish, Uzbekiston Res­publikasi ichki va tashki sissatining asosiy yunalishlarini ishlab chikish, davlatning strategik dasturlarini kabul kilish, konun chikaruvchi, ijro etuvchi va sud xokimiyatlari tizimi va vakolatlarini belgilash, boshkaruv tarkibida yangi davlat tuzilmalarini tashkil kilish va ularni tugatish xakidagi karorlarni tasdiklash, boj, valyuta va kre­dit, ma’muriy-xududiy tuzilish masalalarini konun yo‘li bilan tartibga solish va boshkalar shular jumlasidandir.

Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-2021 yillarga muljallangan «Uzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish buyicha ^arakatlar strategiyasi tugrisida»gi Farmonining kabul kilinishi mamlakatimizda fuqarolik jamiyatini rivojlantirishning yangi boskichi boshlanganini anglatadi. Ushbu hujjatda 2017-2021 yillarda Uzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yunalishi buyicha Darakatlar strategiyasi (keyingi urinlarda - Harakatlar strategiyasi) mujassamlashgan bulib, ularning birinchisi davlat va jamiyat kurilishi tizimini takomillashtirishning ustuvor yunalishlarini uzida ifodalaydi. Bu yunalishning dastlabki vazifasi sifatida Uzbekiston Respublikasi Prezidentining «Uzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish buyicha ^arakatlar strategiyasi tugrisida»gi Farmonida «davlat xokimiyati tizimida Oliy Majlisning rolini oshirish, uning mam-lakat ichki va tashk,i siyosatiga oid mux,im vazifalarni xal etish xamda ijro xokimiyati faoliyati ustidan parlament nazoratini amalga oshirish buyicha vakolatlarini yanada kengaytirish»ga doyr strategik vazifa kuyildi.

12. Qonun ijodkorligi faoliyatini sifatini tubdan oshirish.

Demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizatsiya qilishda Oliy Majlis, siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish. Qonun ijodkorligi faoliyati sifatini tubdan oshirish. Davlat boshqaruvini markazlashtirishdan chiqarish, davlat xizmati tizimini isloh qilish. Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligini ta’minlash, jismoniy va yuridik shaxslarning huquq va erkinliklari hamda qonuniy manfaatlariga oid axborotni takdim qilishning zamonaviy shakllarini joriy etish. “Elektron hukumat”, “xalq bilan muloqot”, “virtual qabulxona”, “xalq qabulxonalari”, “tanqidiy tahlil”, “qatiy tartib intizom hamda shaxsiy mas’uliyat”, “yo‘l xaritasi”, “ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish sektorlari” kabi yangi iboralarning mazmuni va amalda qo‘llanilishi. Davlat xizmatlarini ko‘rsatish samaradorligini oshirish.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011 yil 14 yanvardagi Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasining fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish va rivojlantirish sohasiga oid hamda 2015 yil 26 martdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga kiritilgan o‘zgartishlarni realizatsiya qilish bo‘yicha qonun ijodkorligi ishlari dasturini bajarishni ta’minlash bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlarga bag‘ishlangan farmoyishida “O‘zbekiston Respublikasida jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi qonunni ishlab chiqish bo‘yicha zarur yo‘nalishlar belgilab berildi. “Jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonunini qabul qilish quyidagi shartlarga ko‘ra muhim hisoblanadi.

13. Davlat boshqaruvini markazlashtrishdan chiqarish, davlat xizmati tizimini islox qilish

Davlat boshkaruvi va davlat xizmati tizimini, davlat boshkaruvini markazlashtirishdan chikarish, davlat xizmatchilarining kasbiy tayyorgarlik, moddiy va ijtimoiy ta’minoti darajasini oshirish xamda iktisodiyotni boshkarishda davlat ishtirokini boskichma-boskich kiskartirish orkali islox kilish. Demokratiya tamoyillariga tayanuvchi davlat xokimiyati xalk manfaatini ifoda etib, jamiyatni boshkarish xamda rivojlantirishga xizmat kiluvchi bunyodkor kuch sifatida namoyon buladi. Davlat xokimiyati jamiyatga siyosiy raxbarlik kilib, unga yaxlitlik va barkarorlik baxsh etadi. Uzbekistonda xokimiyat idoralarining xalk manfaatlariga buysundirilgani konstitutsiya viy prinsip tarzida ular faoliyatining asosiy mezoniga aylandi.

Mustakillikka erishgach, jamiyat va davlat xayotining konstitutsiyaviy-huquqiy asoslarini mustahkamlash yo‘lidan borib, mamlakatimiz uz Konstitutsiyasini kabul kildi, uning zamirida milliy konunchilik tizimi shakllandi. Konstitutsiya va konunlar davlat va jamiyat kurilishini demokratlashtirish va liberallashtirishning huquqiy asosla-rini tashkil etdi. Avvalo, davlat organlarini shakllantirish va faoliyat yuritishi soxasiga xokimiyatlar taksimlanishi prinsipi joriy etildi: xokimiyat tuzilmalari-ning vakolatlari samarali konstitutsiyaviy mexanizm asosida mutanosib xolga keltiri-lib, ularning faoliyati inson xukuk va erkinliklarini ta’minlashga yunaltirildi.

Davlat xizmati - davlat organlari tomonidan boshkaruvning kadrlar funksiyasini amalga oshirish, davlat organlari apparatida doimiy yoki vaktincha mansabni egallab turgan xamda davlat byudjetidan mablag bilan ta’minlanuvchi shaxslarning faoliyati-dir. Davlat xizmati davlat apparatini boiщarishni tashkil etish va huquqiy tartibga solish buyicha davlat faoliyatining asosiy turlaridan biri bulib, davlat oldida turgan vazifalarning samarali amalga oshirilishini ta’minlaydi.

Davlat boshkaruviga elektron xukumat tizimini yanada kengrok joriy etish lozim. Bu tizim vositasida davlat mщyosida idoralararo va boshsaruv jarayonida ishtirok etuvchi sub’ektlar urtasida elektron hujjat aylanishi, avtomatlashtirilgan ax-borot-malumot tizimi, Interaktiv davlat xizmatlari kursatish servisi xamda axborot resurs bazalaridan samarali foydalanish amalga oshiriladi. Natijada davlat boshkaruvi tizimida ma’muriy tartib-tamoyillar va davlat xizmatlarini kursatish elektron shaklda amalga oshirilishi yo‘lga suyiladi. Elektron xukumat kuyidagi prinsiplar asosida faoliyat yuritadi: davlat organlari faoliyatining ochikligi, davlat xizmatlarining x,ammabopligi, axborotning muxofazalanganligi, ma’muriy axborotning elektron taxlil etilishi, davlat organlariiing uzaro keli-shilgan tarzda harakatlanishi, davlat organlari faoliyatining sifat jixatidan muttasil yaxshilanishi vax.k.

14. Davlat xokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochikligini ta’­minlash, jismoniy va yuridik shahslar ………………

Davlat xokimiyati va boshkaruvi organlari faoliyatining ochikligini ta’­minlash masalalari ular faoliyatida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini kullagan xolda amalga oshirilishi bugungi kunga kelib eng makbul yo‘l sifatida baxolanmokda. Amalda mavjud bo‘lgan davlat xizmatlarini fuqarolarga, yuridik shaxslarga va davlat organlarining uziga kursatishning yangicha tizimini amalga oshirish har kanday zamonaviy demokratik davlatning asosiy strategik yunalishlaridan biriga aylanmokda.

2014 yil 5 mayda «Davlat xokimiyati va boshkaruvi organlari faoliyatining ochikligi tugrisida»gi konun kabul kilindi. Ushbu konunning maksadi - davlat xokimiyati organlari faoliyatining ochikligini, ular faoliyati xakidagi axborotlardan ommaviy axborot vositalari, fuqarolik jamiyati institutlari, axolining (axborotdan foydalanuvchilarning) keng foydalanishini ta’minlashga karatilgan.

Jumladan, davlat siyosatining asosiy ustuvor yuialishlarini amalga oshirish buyicha sud, xukukni muxofaza kiluvchi va nazorat organlarining muxim vazifalari sifatida jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini uz vaktida xal etish, murojaatlarni kurib chikishda sansalorlik va befark munosabatda bo‘lish xolatlariga yo‘l kuyganlik uchun jinoiy javobgarlikkacha bo‘lgan javobgarlikning mukarrarligini ta’minlash, shuningdek, buzilgan xukuklarni tiklash buyicha barcha zarur choralarni kurish belgilangan”⁴.

Ma’muriy ishlarni kurib chikishning protsessual tartibini ta’minlash maksadida kator normativ-huquqiy hujjatlar, jumladan, «Ma’muriy sud ishi yurituvi tugrisida»gi va «Ma’muriy tartib-taomillar tugrisida»gi konunlar loyixalari ishlab chikiladi. Mazkur hujjatlar davlat organlari faoliyatida konuniylikni mustahkamlash, jismoniy va yuridik shaxslarning xukuk va konuniy manfaatlarini amalga oshirishning zamonaviy tartib-taomillarini joriy etishga karatilganligi bilan aloxida axamiyat kasb etadi.

15. «Elektron xukumat» , “ xalq bn muloqot” …………………..

«Elektron xukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari kursatishning samarasi, sifati va axoli xamda tadbirkorlik sub’ektlarining ulardan foydalanish imkoniyatini oshirish. Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017— 2021 yillarda Uzbekiston Reslublikasini yanada rivojlantirish buyicha Darakatlar strategiyasining maksadi olib borilayotgan isloxrtlar samaradorligini tubdan oshi­rish, davlat va jamiyatning har tomonlama va jadal rivojlanishini ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratishdan, mamlakatni modernizatsiya kilish va barcha sohalarni erkin-lashtirishdan iborat ekani xakidagi fikrlari uta muxim axamiyatga ega.

Davlat boshkaruviga elektron xukumat tizimini yanada kengrok joriy etish lozim. Bu tizim vositasida davlat mщyosida idoralararo va boshsaruv jarayonida ishtirok etuvchi sub’ektlar urtasida elektron hujjat aylanishi, avtomatlashtirilgan ax-borot-malumot tizimi, Interaktiv davlat xizmatlari kursatish servisi xamda axborot resurs bazalaridan samarali foydalanish amalga oshiriladi. Natijada davlat boshkaruvi tizimida ma’muriy tartib-tamoyillar va davlat xizmatlarini kursatish elektron shaklda amalga oshirilishi yo‘lga suyiladi. Elektron xukumat kuyidagi prinsiplar asosida faoliyat yuritadi: davlat organlari faoliyatining ochikligi, davlat xizmatlarining x,ammabopligi, axborotning muxofazalanganligi, ma’muriy axborotning elektron taxlil etilishi, davlat organlariiing uzaro keli-shilgan tarzda harakatlanishi, davlat organlari faoliyatining sifat jixatidan muttasil yaxshilanishi vax.k.

Uzbekiston Respublikasi Prezidenti SH. Mirziyoev uzining Uzbekiston Respub­likasi Konstitutsiyasi kabul kilinganining 24 yilligiga bagishlangan tantanali ma-rosimdagi ma’ruzasida «Xalk davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalkimizga xizmat kilishi kerak va bu xakikatni, avvalo, barcha bugindagi raxbarlar yaxshi tushunib olishi zarur»⁵, - deb ta’kidlagan edi,

«Elektron xukumat» tizimi Prezidentam izning yukoridagi fikrlarini amaliyotga samarali tatbik etishda muxim urin egallamokda. Xususan, u davlat boshkaruv organlari tomonidan kursatilayotgan davlat xizmatlarini fuqarolik jamiyati sub’ektlariga tez va samarali, asosiysi kulay etkazishga xizmat kiladi.

16. Davlat xizmatlarini ko‘rsatish samaradorligini oshirish

Davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyatiga baxr berishda krpuniylikni ta’minlash, fuщrolar-ning xuk$s va erkinliklari kanday x,imoya silinayotgani, ularga davlat xizmatlari kursatishning sifati va ochikligi biz uchun eng asosiy mezon bu-lashi shart. SHu borada bir fikrni yana takrorlab aytmokchiman: xals davlat organlariga emas, balki davlat organ­lari x.alsimizga xizmat silishi kerak. SHavkat Mirziyoev

Xokimiyat sub’ektlari urtasida vakolat-lar mutanosib taksimlanishiga erishishda isloxotlarning avvalgi boskichida Asosiy konunimiz 98-moddasiga kiritilgan tuzatish-lar jiddiy axamiyat kasb etdi. Konstitutsiyavii konunchilikni takomillashtirishga yunalti-rilgan bu tuzatishlar, birinchidan, xokimiyat tarmoklari mustakilligining oshishiga xizmat kilsa, ikkinchidan, davlat xokimiyati tizimida uzaro bir-birini tiyib turish mexanizmida yangi buginlarni nazarda tutadi. Masalan, Vazirlar Maxkamasi vakolatiga taallukli ma-salalar yuzasidan karorlar kabul kilish, ijro etuvchi xokimiyat devonini tuzish va unga raxbarlik kilish xukuki Prezident vakolatlari doirasidan chikarildi. Bosh vazirning Prezidentga viloyatlar xamda Toshkent shahar xokimlarini tayinlash va lavozimdan ozod etish uchun takdim kilish xukukining beri-lishi Bosh vazir boshchiligidagi ijro etuvchi xokimiyat mustakilligini va ta’sirini oshirishga xizmat kilsa, Bosh vazir nomzodini taklif etish va tasdiklash tartibi, shuningdek, uning щsobotini tinglash va muuokama kilish tartib takomilining ki-ritilishi Parlament rolini yanada kuchaytirishga kumaklashuvchi institut buldi.

«Elektron xukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari kursatishning samarasi, sifati va axoli xamda tadbirkorlik sub’ektlarining ulardan foydalanish imkoniyatini oshirish. Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017— 2021 yillarda Uzbekiston Reslublikasini yanada rivojlantirish buyicha Darakatlar strategiyasining maksadi olib borilayotgan isloxrtlar samaradorligini tubdan oshi­rish, davlat va jamiyatning har tomonlama va jadal rivojlanishini ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratishdan, mamlakatni modernizatsiya kilish va barcha sohalarni erkin-lashtirishdan iborat ekani xakidagi fikrlari uta muxim axamiyatga ega.

17. Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash, sudning nufuzini oshirish, sud tizimini demokratlashtirish va takomillashtirish.

Sudyalar va sud apparati xodimlariiing mavqeini, moddiy rag‘batlantirish va ijtimoiy ta’minot darajasini oshirish sudlarning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash. Sudyalar mustakilligi tamoyili «Sudlar tugrisida»gi konun, Ji-noyat-protsessual kodeksi, Fuqarolik-protsessual kodekslarida uz ifodasini topgan. Kayd etish kerakki, sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga biron-bir tarzda aralashishga yo‘l kuyilmaydi va bundam aralashuv konunga muvofik javobgarlikka sabab buladi. X^ech kim sudyalar va xalk maslaxatchilariga tazyik utkazish va ma’lum bir ish kanday x,al kilikishi lozimligi buyicha kursatma berish xukukiga ega emas. Ishning xolisona kurib chikilishiga tuskinlik kilish yoki nokonuniy karor chikarishga erishish maksadida sudyalar va xalk maslaxatchilariga xdr kanday ta’sir utkazish jinoiy javobgarlikka sabab buladi.

Uzbekiston Respublikasida sudyalar mavkeini oshirish buyicha sudya lavozimida bo‘lishning ilk marotaba besh yillik, keyin un yillik muddatini va shundan sung mud-datsiz davrini belgilash xdmda sud raislarining sudyalarga nisbatan intizomiy ish kuzgatishga oid vakolatini tugatish nazarda tutiladi.

Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 21 fevraldagi «Uzbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faoliyati samara-dorligini oshirish chora-tadbirlari tugrisida»gi PF-4966-son Farmoniga kura, amal-dagi sud kotibi lavozimi tugatilib, sudlarning tuzilmalariga sudya katta erdamchisi, sudya erdamchisi lavozimlarining kiritilishi kelgusida sudyalarni odil sudlov bilan bevosita boglik, bulmagan vazifalardan ozod kilishga xdmda sudyalar zaxirasining shakllanishiga xizmat kiladi.

Sud xokimiyatining chinakam mustakilligini mustahkamlash va sud ximoyasining samaradorligini oshirish mamlakat sud-xukuk tizimini islox kilishning asosiy vazi-falari bulib, sudlarni har tomonlama mustakil, uzini uzi moddiy-texnik jixatidan ta’minlash va moliyalashtirish darajasiga kutarishni nazarda tutadi.

Aloxida kayd etish lozimki, sud-xukuk tizimini yanada demokratlashtirish va erkinlashtirish, sud, xukukni muxofaza kiluvchi va nazorat organlari faoliyati samaradorligini kuchaytirish, axolining odil sudlovga bo‘lgan ishonchini oshirish, jamiyatda konun ustuvorligini ta’minlash va konuniylikni mustahkamlash maksadida kabul kilingan Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 21 oktyabrdagi «Sud-xukuk tizimini yanada islox kilish, fuqarolarning xukuk va erkinliklarini ishonchli ximoya kilish kafolatlarini kuchaytirish chora-tadbirlar i tugrisida»gi PF--4850-son xamda 2017 yil 21 fevraldagi «Uzbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan ta-komillashtirish va faoliyati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari tugrisida»gi PF-4966-sov. Farmonlarining kabul kilinishi ushbu yunalishdagi davlat siyosatini sifat jixatidan yangi boskichga olib chikdi.

18. Sudlar faoliyatiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish

Sudlar faoliyatiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etishning maksadi va afzalliklari kuyidagilarda kurinadi:

birinchidan, sudlarga murojaat kilish soddalashtiriladi;

ikkipchidan, sudlarda elektron hujjat almashinuvi yo‘lga kuyiladi va texnik ishlarga sarflanadigan vakt tejaladi;

uchinchidan, taraflarning sudga tashrif buyurmasdan turib, aloka tizimi orkali ariza, shikoyat va da’vo arizalarini va boshka murojaatlarni elektron tizim orkali sudga topshirish va uning natijasidan xabardor bo‘lish imkoniyati yaratiladi;

turtinchidan, taraflar sud majlisining vakti va joyi tugrisida uz vaktida elektron shaklda xabardor kilinadi;

beshinchidan, sud majlisi bayonnomasi va boshka protsessual hujjatlarni tayyorlashda kulayliklar tugdiradi.

oltinchidan, sudlarda xisobotlarni yuritishda kulaylik yaratiladi, shuningdek, uning anikligi ta’minlanadi;

ettinchidan, sud karorlarini taraflarga va ijro departamentlariga elektron shaklda yuborish imkoniyati yaratiladi.

SHuningdek, respublikamizda Sud ijro departamenti tomonidan «E-IJROVARAQA» tizimi xam ishga tushurilishi kutilmokda. Bunda kabul kilingan sud karorlari elek­tron tizim orkali ijro ish yurituviga kelib tushadi. Bu, uz navbatida, sud ish yurituvi va ijro ish yurituvi urtasida hujjat aylanishini avtomatlashtirish xamda ijro ish yurituvini tez va samarali yakunlash imkonini beradi.

Sudlar faoliyatida axborot texnologiyalardan foydalanish samaradorligining huquqiy va ijtimoiy-iktisodiy baxrsini kelajak kursatadi. Lekin, sud tizimida axborot texnologiyalaridan foydalanish natijasida olingan dastlabki xulosalar ijobiy ekanini aloxida e’tirof etish lozim. Bu, uz navbatida, ushbu isloxotlarni jadal sur’atlarda davom ettirish lozimligini anglatadi.

19. Odil sudlovni amalga oshirish samaradorligi va sifatini oshirish

Fuqarolarning odil sudlovga tuskinliksiz erishishini ta’minlash. Uzbe­kistan Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofik, har bir shaxsga uz xukuk va erkin-liklarini sud orkali ximoya kilish, davlat organlarining, mansabdor shaxslarning, jamoat birlashmalarining gayrikonuniy xatti-harakatlari ustidan shikoyat kilish xukuki kafolatlanadi. Har kanday manfaatdor shaxe buzilgan yoki nizolashayotgan xukuki yoxud konun bilan kuriklanadigan manfaatlarini ximoya kilish uchun konunda belgilangan tartibda sudga murojaat kilishga xdkli. Demak, sudlar manfaatdor shaxslarning xukuk va erkinlikla-rini ximoya kilish yo‘li bilan odil sudlovni amalga oshiradi.

Odil sudlovning fakat sudlar tomonidan amalga oshirilishi Uzbekiston Respub-likasining Konstitutsiyasida, «Sudlar tugrisida»gi konunda va boshka konunlarda uz ifodasini topgan. Fuqarolarning odil sudlovga tuskinliksiz erishishini ta’minlash uchun ularga kupidagi imkoniyatlar berilishi kerak:

-sud harajatlarining kup bulmasligi;

-sud tomonidan davlat boji to‘lashdan ozod kilinishi yoki ularni to‘lashning kechik-tirilishi;

-malakali yuridik yordam olishga yo‘l kuyilishi;

-fuqarolarga sud ximoyasidan foydalanishda kulayliklar yaratish makeadida sud idoralari xalkning yashash joylariga mumkin kadar yakinlashtirilib joylashtirilgan bo‘lishi.

Birok, xozirgi kunda konunchilikdagi ayrim tusiklarning mavjudligi fuqaro­larning tugridan-tugri sud orkali ximoyalanish xukukini cheklamokda. SHuning uchun xam Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 21 oktyabrdagi «Sud-xukuk ti-zimini yanada islox kilish, fuqarolarning xukuk va erkinliklarini ishonchli ximoya kilish kafolatlarini kuchaytirish chora-tadbirlari tugrisida»gi PF-4850-son⁶, 2017 yil 7 fevraldagi «Uzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish buyicha Harakatlar strategiyasi tugrisida»gi PF-4947-son Farmonlarining kabul kilinishi⁷ mamlakati­mizda sud-xukuk tizimini yanada demokratlashtirish va erkinlashtirish, fuqarolarning odil sudlovga tuskinliksiz erishishini ta’minlashni sifat jixatdan yangi boskichga kutardi.

20. Fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini ta’minlash.

Fuqarolarning murojaatlarini uz vaktida xal etish, murojaatlarni kurib chikishda sansalorlik, rasmiyatchilik va befark munosabatda bo‘lish holatlariga yo‘l kuyganlik uchun javobgarlikning mukarrarligini ta’minlash, shuningdek, buzilgan xukuklarni tiklashnipg barcha zarur choralarini kurish. Bugungi kunda olib borilayotgan isloxotlarning samarasini yanada oshirish, davlat va jamiyatiing har tomonlama va jadal rivojlanishi uchun zarur shart-sharoitlarpi yaratish, mampakatimizni modernizatsiya kilish xamda xayotning barcha soxalariii liberallashtirish buyicha ustuvor yunalishlarni amalga oshirish borasida salmokli sa’y-harakatlar olib borilmokda.

Ushbu harakatlarning muxim yunalishi sifatida Prezidentimiz SHavkat Mirziyoev tashabbusi bilan 2017 yil yurtimizda «Xalk bilan mulokot va inson manfaatlari yili» deb e’lon kilindi va ushbu yilning asosiy maksad va vazifalaridan kelib chikkan xolda, davlat organlarining fuqarolar bilan uzaro munosabatlari yuzasidan yondashuvni tubdan kayta kurib chikish zarurligi ta’kidlab utildi

Sud, xukukni muxofaza kiluvchi va nazorat etuvchi organlar faoliyatida fuqarolarning xukuk va erkinliklarini ishonchli ximoya kilish kafolatlarini ta’minlash. Fuqarolarning xukuk va erkinliklarini ishonchli ximoya kilish demokratik davlatni barpo etishdek ezgu maksadni uz oldiga kuygan har kanday davlatning asosiy vazifalaridan biridir. Uzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 44-moddasida fuqarolarning odil sudlovga bo‘lgan ajralmas konstitutsiyaviy xukuki mustahkamlab kuyilgan. Unga kura, har bir shaxe uchun uz xukuk va erkinliklarini sud orkali ximoya kilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining gayrikonuniy xatti-harakatlari ustidan sudga shikoyat kilish xukuki kafolatlangan.

Mustakillikning dastlabki yillaridan boshlab fuqarolarning sud ximoyasida bo‘lish xukukini ruyobga chikarishga karatilgan keng kulamdagi isloxotlar amalga oshirildi. Bu borada 2000 yil 14 dekabrda kabul kilingan «Sudlar tugrisida»gi va 1995 yil 30 avgustda kabul kilingan «Fuqarolarning xukuk va erkinliklarini buzadigan xatti-harakatlar va karorlar ustidan sudga shikoyat kilish tugrisida»gi Konunlar xamda sud ishlarini yuritishga doyr yangi protsessual konunchilikning kabul kilingani fuqarolarning yukorida kayd etilgan xukukining ruyobga chikishida katta axamiyat kasb etib kelmokda.

21. Ma’muriy, jinoyat, fuqarolik va xo‘jalik qonunchiligini takomillashtirish.

Jinoyat va jinoyat-protsessual konunchiligini takomillashtirish va liberallashtirish, aloxida jinoiy kilmishlarni dekriminallashtirish, jinoiy jazolar va ularni ijro etish tartibini insonparvarlashgirish. «Harakatlar strategiyasi»ning 2.3. bandida ma’muriy, jinoyat, fuqarolik va xujalik konunchiligini takomillashtirish belgilangan bulib, unda ushbu konun hujjatlariga bir kator uzgartish va kushimchalar kiritish nazarda tutilgan. Jumladan, Jinoyat va jinoyat-protsessual konunchiligini takomillashtirish va liberallashtirish, aloxida jinoiy kilmishlarni dekriminallashtirish, jinoiy jazolar va ularni ijro etish tartibini insonparvarlashtirish kabi muxim vazifalar belgilangan.

Ma’muriy sudlarning tashkil etilishi fuqarolarning sudga shikoyat kilish kabi konstitutsiyaviy kafolatini amalda ta’minlash, tadbirkorlarning sud ximoyasiga erishish darajasini oshirish, professional sud korpusini shakllantirish, pirovardida fuqarolarning xukuk va manfaatlarini ishonchli ximoya kilishga xizmat kiladi.

Ma’muriy ishlarni kurib chikishning protsessual tartibini ta’minlash maksadida kator normativ-huquqiy hujjatlar, jumladan, «Ma’muriy sud ishi yurituvi tugrisida»gi va «Ma’muriy tartib-taomillar tugrisida»gi konunlar loyixalari ishlab chikiladi. Mazkur hujjatlar davlat organlari faoliyatida konuniylikni mustahkamlash, jismoniy va yuridik shaxslarning xukuk va konuniy manfaatlarini amalga oshirishning zamonaviy tartib-taomillarini joriy etishga karatilganligi bilan aloxida axamiyat kasb etadi.

. Xujalik yurituvchi sub’ektlar ur-tasidagi nizolar buyicha sudga murojaat kilishdan avval etirozni majburiy takdim etish tartibnni urnatish.

Nizolarni sudgacha xal etish tartibini takomillashtirish xujalik yurituvchi sub’ektlarning buzilgan xukuk va konuniy manfaatlarini ximoya kilishning samarali tizimini yaratish uchun zarur bo‘lgan shart-lardan biri sifatida e’tirof etiladi. Mazkur masala Xujalik protsessual kodeksi 6-moddasiniig ikkinchi qismida agar konunda ayrim toifadagi nizolar uchun ularni sudgacha xal kilish (talabnoma yuborish) tartibi belgilangan yoxud bu tartib shartno­mada nazarda tutilgan bulsa, taraflar uzaro munosabatlarini ixtisriy ravishda xal kilish choralarini kurganlaridan sunggina xujalik sudida ish kuzgatish mumkinligi belgilangan.