Murakkab moddalar
. Murakkab modda ikki yoki undan ortiq element atomlarining
kimyoviy birikishidan hosil bo„ladi. Ko„pgina murakkab moddalar molekulalardan tashkil
topadi, masalan ammiak, suv, karbonat angidrid kabi. Lekin ayrim moddalar, masalan kremniy
(IV) oksid va natriy sulfat kabilar molekulalardan iborat emas. Birikmalarda element atomlari
aniq massalarda birikadi. Chunki birikmada har bir atom aniq sonda birikadi. Masalan ammiak
molekulasida massa bo„yicha 14 qism azot va 3 qism vodorod bo„ladi, azot atomi vodorod
atomidan 14 marta og„ir. Shunday qilib ammiak molekulasi 1 ta azot va 3 ta vodorod atomidan
hosil bo„ladi
Ammiak gazida massa bo„yicha 14 qism azot va 3 qism vodorod bo„ladi.
Azot atomi vodorod atomidan 14 marta og„ir. Har bir ammiak molekulasi 1 N atomi va 3
ta H atomidan tashkil topadi
Aralashmalar.
Ikki yoki undan ortiq ( oddiy yoki murakkab) moddalarning fizikaviy
aralashishidan hosil bo„ladigan sistema aralashma deyiladi.
Chunki aralashmalar kimyoviy modda emas, murakkab
moddalardan farqli ravishda aralashmalar ozining massa
nisbatlarini o„zgartira oladi. Masalan NaCl va H2O
aralashmasi, ularni bir necha xil massa nisbatlarda
aralshtirish mumkin. Atom miqyosida qaraydigan bo„lsak,
aralashmalar alohida oddiy yoki murakkab moddalardan
tashkil
topadi.
Aralashmalarda
uning
tarkibidagi
komponentlarning xossalari saqlanib qoladi. Masalan, osh
tuzining suvdagi eritmasi rangsizligi jihatdan suvga, sho„r ta„mi bilan osh tuziga o„xshaydi.
Murakkab moddalardan farqli ravishda aralashmalarni fizikaviy usullar bilan komponentlarga
ajratish mumkin. Masalan osh tuzining suvdagi eritmasidan bug„latish (fizik usul) yo„li bilan
suvni chiqarib yuborish mumkin. Keying mulohazalar materiyaning bu turini farqlashga yordam
beradi.
Element atomining uglerod birligida ifodalangan massasi shu elementning atomi massasi
deb, moddalar molekulasining uglerod birligida ifodalangan massasi esa shu moddaning
molekulalar massasi deb ataladi. Element atomining massasiga son jihatdan teng bo„lgan
grammlar miqdori gramm-atom (g-atom) deb ataladi. Masalan, ruxning bir gramm-atomi 65,37 g
ga teng. Modda molekulasining massasiga son jihatdan teng bo„lgan gramm miqdori gramm-
molekula (g-mol) yoki mol deyiladi. Masalan, 1 mol H20= 18,016 g.
Turli moddalarning bir gramm-molekulasidagi molekulalar soni shuningdek, turli
elementlarning 1 gramm-atomlaridagi atomlar soni ham teng bo„ladi. Har qanday moddaning bir
gramm-molekulasida 6,024 0
23
ga teng molekula bo„ladi. Har qanday elementning bir gramm-
atomida xam shuncha atom bo„ladi. Ana Shu 6,0240
23
soni Avogadro soni deb ataladi.
1 l gazning normal sharoitdagi massasi ma‟lum bo„lsa, ayni gazning bir moli xuddi shu
sharoitda qancha hajmni egallashini aniqlash oson. Masalan, 1 I vodorodning massasi normal
sharoitda 0,09 g ga teng. Bir mol (2,016) vodorodning xuddi shu sharoitdagi hajmi quyidagicha
hisoblab topiladi:
0,09:1 = 2,016: V0
Har qanday gazning bir gramm-molekulasi normal sharoitda 22,4
l
hajmni egallaydi. Bu
hajm gazning g-mol (molyar) hajmi deyiladi. Molyar hajmga asoslanib, har qanday hajmdagi
gazning massasini, shuningdek normal sharoitdagi har qancha massali gazning hajmini hisoblab
topish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |