3. “Qadimgi Yunonistonda fan” mavzusida inyernet yordamida ma’lumot tayyorlash
Qadimgi Gretsiyada paydo bо‘lgan va asta-sekin rivojlanib borgan siyosiy va xuquqiy ta’limotlar tarixini uch davrga bо‘lish mumkin. Ilk davr (mil.avv. IX-X asrlar) qadimgi grek davlatlarining paydo bо‘lish davrini о‘z ichiga oladi. Bu davrda siyosiy va huquqiy tasavvurlarning mifologiyadan ozod bо‘la boshlashini, ratsionallashuvini kuzatish mumkin. bu jarayon Gomer, Gesiod va mashxur "yetti donishmandlar" ijodida о‘z ifodasini topgandir. Shu davrda davlat va huquq muammolariga falsafiy yondashish ham shakllana boshlaydi (Pifagor va uning izdoshlari, Geraklit). Ikkinchi davr mil.avv. V va IV asrning birinchi yarmi - Bu davr qadimgi grek falsafiy siyosiy va huquqiy ta’limotlarning gullagan davri. Bu davrda Demokrit, Suqrot, Ploton, Arastularning falsafiy, siyosiy va huquqiy ta’limoti shakllandi va rivojlandi. Uchinchi davr mil.avv. IV asrning ikkinchi yarmi va II asrgacha - Bu davr tarixda ellinizm davri bо‘lib. Bu davrning muhum belgisi grek davlatchiligining tanazzulga yuz tutgan davri.
Temir davrining boshlanishi о‘z vaqtiga kо‘ra “antik” deb atalgan madaniyatning vujudga kelishi bilan bir vaqtga tо‘g‘ri keldi. “Antik” sо‘zi “qadimgi” ma’noni anglatib, yangi shakllanayotgan shaharlar bu madaniyat markazlariga aylandilar. Ayni paytda yunon koloniyalari joylashgan hududlarning tobora kengayib borishi bu madaniyatning oykumenaning katta qismiga tarqalishiga sabab bо‘ldi.
Mil.avv. II ming yillik oxirida О‘rta yer dengizining sharqiy sohilidagi finikiyaliklarning savdo shahar-davlatlarida 22 harfdan iborat yozuv paydo bо‘lgan edi. Yunonlar finikiyaliklar yozuvi asosida 24 harfdan iborat о‘z yozuvlarini yaratib, bunda har bir harfga biror unli yoki undosh tovush tо‘g‘ri kelgan. Antik davrda fan va madaniyat, san’at va adabiyotning yuqori darajada rivojlanganligini kо‘rishimiz mumkin. Bu о‘rinda, eng avvalo, yunonlarda falsafiy tafakkо‘rining rivojiga e’tibor qaratish lozim. Mil.avv. VIII-VII asrlarda kishilar dunyoqarashi avvalgi diniy aqidalar bilan cheklanganlik holatidan chiqib, olamning tuzilishini ilmiy jihatdan asoslab berish harakatlari boshlandi. Bu о‘rinda miletlik Gekatey, Kichik Osiyolik Ksenofont, miletlik Fales, Anaksimandr, Anaksimen, Pifagor, efeslik Geraklit kabi faylasuflarning fikrlari e’tiborga molik. Xususan, Gekatey bilan Ksenofan aslida xudolarning mavjudligiga shubha bilan qaray boshladilar. Fales dunyoning asosini suv, Anaksimandr “apeyron” (cheksizlik), Anaksimen havo, Pifagor esa sonlarning о‘zaro muvofiqligida, deb bildi. Geraklit esa, olamning asosini moddalarning doimiy harakati va qarama-qarshiligida, deb biladi. Yunon madaniyatining yuqori chо‘qqisi mil. avv. V asrga tо‘g‘ri keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |