16. “Abu Ali Ibn Sino buyuk qomusiy alloma” mavzusida ilmiy maqola tayyorlash
To’liq ismiAl Husayn Ibn Abdulloh ibn Al-Hasan ibn Ali Ibn Sino - buyuk olim, tabib, musiqachi. O‘rta Osiyo va Eronda yashagan, turli hukmdorlar paytida tabib va vazir bo‘lgan. Ibn Sino risolalari Sharq hamda G‘arbda bag‘oyat mashhur. “Tib qonunlari” nazariy va klinik meditsina entsiklopediyasi — yunon, rum, hind hamda o‘rta osiyolik tabiblar nuqtai-nazari jamlanmasi — bir necha asr davomida, hatto Ovrupada ham zarur qo‘llanma bo‘lib xizmat qilgan.
Asosiy qiziqishlari - zamonaviy meditsina yangiliklari, gomeopatiya, xalq tabobati, zamonaviy manbalarni va meditsinaga oid referatlarni o‘rganish. Olimning o‘limidan yuz yildan oshiq vaqt o‘tib, Bog‘doddagi din ishqibozlari Ibn Sinoning falsafiy kitoblarini yoqib yuborishadi, oradan yana bir necha asr o‘tgach, Ovrupada katta dastgoh ixtiro qilingach, “Tib qonunlari” kitobining katta beshta tomi nashrdan chiqarilgan. Bu - Injildan keyingi nashrdan chiqqan ikkinchi kitob bo‘ladi. 1002-yil Buxoro turklar tomonidan qamal qilinib, somoniylar sulolasi ag‘darilgach, Ibn Sino Xorazm hokimi saroyiga Urganchga yo‘l oladi. U yerda Ibn Sinoni “shifokorlar hokimi” deya nomlashgan. 1008-yil sulton Mahmud G‘aznaviyga xizmati qilishgan bosh tortgan Ibn Sinoning farovon hayoti darbadarlikka almashadi.
1015-1024 yillar Xamadonda yashab, ilmiy faoliyatini amirlikning siyosiy va davlat ishlarida faol ishtiroki bilan umumlashtirgan. Amir Shams ad - Davlani muvaffaqiyatli davоlaganligi uchun unga vazirlik lavozimi topshiriladi, ammo atrofini harbiy dushmanlar o‘rab oladi. Amir askarlarning Ibn Sinoga g‘aznani topshirish talablarini rad etadi va uni egallab turgan lavozimidan ozod qilib, hukmronlik qilib turgan yerlaridan tashqariga quvg‘in qilishlarini buyuradi. Oradan qirq kun o‘tib, amirning ahvoli yana yomonlashib qolib. Quvg‘inlikdagi olimni topib, uni yana vazir etib tayinlashlarini buyuradi.
Amirning o‘limidan so‘ng Isfaxon hokimiga xizmat qilganligi uchun u to‘rt oyga qal’aga zindonband qilinadi. Umrining so‘nggi o‘n tort yili Isfaxonda (1023-1037) amir al-Davla saroyida xizmat qilish bilan o‘tadi. Saroyda u ijod qilishi uchun juda qulay sharoitlar yaratib berishgan. U bosh shifokor va amir maslahatchisi bo‘ladi va hatto uni yurishlarda ham kuzatib borgan. Bu yillar davomida Ibn Sino o‘zining tanqidiy yondashuvi bilan adabiyot va falsafa ta’limoti bilan shug‘ullanadi. Shu bilan birga, sersamara ijodiy ishlarini ham davom ettirgan. Uning ko‘p qo‘lyozmalari, shu jumladan, “Insof kitobi” («Kitab ul-insaf») Isfaxоnga g‘azna qo‘shinlari bosqinchiligi sababli yonib ketgan. Isfaxon podshosining yurishlaridan birida Ibn Sino og‘ir oshqozon kasaliga chalinib, uni tuzata olmaydi. Ibn Sino 1037-yil iyun oyida notanish odamga vasiyatini aytib, vafot etadi. O‘z vasiyatida u barcha qullarini ozod etib, barcha mol-mulkini kambag‘allarga tarqatishlarini so’raydi.
Avitsenna Xamadonda shahar devori ostiga ko‘milgan, oradan sakkiz oy o‘tgach, uning xoki Isfaxonga olib o‘tiladi va amir maqbarasiga qayta ko‘miladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |