1. Fan klassifikatsiyasini tuzish

7. “Aristotel antik dunyoning universal aql egasi” mavzusida ilmiy ma’ruza tayyorlash
Aristotel mil.avv 384-yilda Atos togʻi yaqinidagi Xalkidiki yunon koloniyasi boʻlgan Stageyrada tugʻilgan. Ota Aristotelning birinchi ustozi edi. Bolaligida Aristotel Iskandar Zulqarnaynning bo'lajak otasi Filipp bilan uchrashdi, bu uning kelajakda Iskandarning tarbiyachisi etib tayinlanishida muhim rol o'ynadi.
Aristotel yunoncha ta'lim olgan va bu tilda ona tili bo'lgan, u demokratik boshqaruv shakliga xayrixoh edi, lekin ayni paytda u Makedoniya hukmdorining sub'ekti edi. Bu qarama-qarshilik uning taqdirida ma'lum bir rol o'ynaydi.
Aristotel fanlarni nazariy, amaliy va “poetik” (ijodiy)ga ajratadi. Nazariy fanlarga fizika, matematika va “birinchi falsafa"(u ham teologik falsafa, keyinchalik metafizika deb atalgan). Amaliy fanlarga - axloq va siyosat (u ham davlat haqidagi fan). Aristotelning “birinchi falsafasi”ning markaziy ta’limotlaridan biri to‘rtta sabab yoki tamoyillar haqidagi ta’limotdir.
Aristotel o'zining kuch va harakat tahlili bilan falsafaga rivojlanish tamoyilini kiritdi, bu esa Eleanlarning aporiyalariga javob bo'lgan, unga ko'ra mavjudot mavjudlikdan yoki mavjud bo'lmagandan paydo bo'lishi mumkin. Aristotel esa har ikkisi ham imkonsiz, birinchidan, borliq allaqachon mavjud bo'lgani uchun, ikkinchidan, nimadir yo'qdan paydo bo'lishi mumkin emas, demak, paydo bo'lish va shakllanish umuman mumkin emas, degan.
Aristotelning fikricha, jahon harakati ajralmas jarayondir: uning barcha momentlari o'zaro shartli bo'lib, bu yagona dvigatelning mavjudligini anglatadi. Bundan tashqari, u sababiylik tushunchasidan boshlab, birinchi sabab tushunchasiga keladi. Bu esa Xudo borligining kosmologik isboti deb ataladi. Xudo harakatning birinchi sababi, barcha boshlang'ichlarning boshlanishi, chunki sabablarning cheksiz qatori yoki boshlanmasdan bo'lishi mumkin emas. O'z-o'zidan paydo bo'ladigan sabab bor: barcha sabablarning sababi.
Aristotel uchun bilim uning ob'ekti sifatida mavjud. Tajribaning asosi - sezgi, xotira va odat. Har qanday bilim hissiyotlardan boshlanadi: bu ularning materiyasiz hissiy idrok qilinadigan ob'ektlar shaklini olishga qodir bo'lgan narsadir; aql umumiyni xususiyda ko'radi.
Aristotel ham mantiqning asoschisidir.
Bilimning vazifasi oddiy hissiy idrok etishdan mavhumlik cho'qqilariga ko'tarilishdir. Ilmiy bilim eng ishonchli, mantiqiy isbotlangan va zaruriy bilimdir.