1. экономиканы модернизациялаў шараятында есап системасының орны ҳӘМ ӘҲмийети реже

5.ЕСАП СИЯСАТЫ
реже:
1.Esap siyasati haqqinda tu`sinik
2.Buxgalteriya esabin juritiw ha`m finansliq esabat duziw ushin qabillang`an usillari
3.Esap siyasatin aship beriwshi mag`liwmatlar
4.Materialliq emes aktivleri ha`m onin` amortizatsiyasi
5.Kapital qoyilmalar


Таяныш сөзлер: esap siyasati, qabillang`an usillari, esap siyasati materialliq emes aktivler, aship beriwshi mag`liwmatlar, amortizatsiya, kapital qoyilmalar.


1.Esap siyasati haqqinda tu`sinik
(Ka`rxanalarda esap siyasati)
Bazar ekonomikasinin` qa`liplesip bariwi menen xojaliq ju`ritiwshi sub`ektlerde buxgalteriya esabin ju`rgiziw barisinda jan`asha ko`z qaraslar payda bola baslaydi. Ma`mleket ta`repinen belgilengen buxgalteriya esabin ju`rgiziw sistemasi ha`m esaptin` uliwma qag`iydalari tiykarinda esap aldig`a qoyilg`an waziypalardi orinlaw ushin xojaliq ju`rgiziwshi sub`ektlerde g`a`rezsiz ra`wishte esap siyasati islenip shig`iladi.
Esap siyasati degende – buxgalteriya esabin ju`rgiziwdin` usillarinin` jiyindisi tu`sindiriledi yag`niy ka`rxana xizmetinin` o`zgeshelikleri ha`m belgilengen qag`iydalar tiykarinda, sol ka`rxanada buxgalteriya esabin sho`lkemlestiriwdin` konkret usillari, formalari, ju`rgiziw texnikalari ha`r ta`repleme islep shig`iladi. Bunda ka`rxananin` o`ndirislik texnologiyasi protsessinin` o`zgeshelikleri, buxgalteriyada islewshi xizmetkerlerdin` sani, olardin` bilimi, buxgalteriyanin` texnikaliq qurallar menen ta`miyinlengenlik da`rejesi ha`m basqalar itibarg`a aling`an jag`dayda esap siyasati islep shig`iladi. Solay etip, buxgalteriya esabi usillarina mu`likti ha`m minnetlemelerdi toparlarg`a bo`liw ha`m bahalaw, hu`jjetler aylanisin sho`lkemlestiriw, inventarizatsiyani o`tkeriw mu`ddetleri ha`m basqada usillar kiredi..
Esap siyasati bas buxgalter ta`repinen islenip shig`iladi ha`m ka`rxana basshisinin` buyrig`i menen tastiyiqlanadi.
Ka`rxanada buxgalteriya esabin ju`rgiziwdin` ha`rekettegi uliwma qag`iydalari tiykarinda to`mendegilerdi biyg`a`rez aniqlawi mu`mkin:
-tiykarg`i qurallar ha`m materialliq emes aktivler boyinsha eskiriwdi esaplaw ta`rtibin aniqlaw;
-o`nimlerdin` o`zine tu`ser bahasina tiykarg`i qurallardi on`law boyinsha qa`rejetlerdi o`tkeriw ta`rtibin aniqlaw;
-inventar ha`m moslamalar esabin ju`rgiziw ta`rtibin aniqlaw;
-tiykarg`i qurallar yamasa inventar ha`m moslamalar toparina kiritiletug`in buyimlardin` qun shegarasin aniqlaw;
-o`ndirislik zapaslardin` sintetik esap variantin tan`law;
-o`ndirislik qa`rejetlerdi toparlarg`a ajiratiw, ha`m o`zine tu`ser bahag`a o`tkeriw usilin tan`law;
-o`ndiriske jumsaling`an o`ndirislik zapaslardi, tayar o`nimlerdi, tamamlanbag`an o`ndiristi bahalaw usilin aniqlaw;
-esap ha`m kalkulyatsiya ayrim ob`ektleri ortasinda tu`wri qa`rejetlerdi bo`listiriw usilin tan`law;
-o`ndirislik qa`rejetlerdi ha`m o`nimlerdin` o`zine tu`ser bahasin kalkulyatsiyalaw usilin tan`law;
-o`ndirislik qa`rejetlerdin`uliwma esap variantin aniqlaw;
-o`nimlerdi satiwdan alinatug`in paydani aniqlaw usilin tan`law h.t.b.