1-Dars. Olingan bilimlar yuzasidan takrorlash

N a m u n a: Eng buyuk jihod: insonning nafsi bilan: shayton bilan qilgan: jihodidir: Sen ham:doim: ularga qarshi kurash.
I z o h : Sintagmalardan so'ng ikki nuqta qo'yilgan.
Bu gap 7 ta sintagma (takt) dan iborat bo'lib, 16 ta so'zga, so'zlar esa 33 ta bo'g'in va 82 ta tovushga bo'linadi.
1. Yolg'iz qolishing yomon odamlar bilan birga bo'lishingdan yaxshiroqdir. Buni uqib ol. Yomon odamlardan hamisha uzoq yur.
2. Haqdo'stlaring ko'ngillarini aslo ranjitma. Xafa qilsang, dushmanlaringning orzularini bajargan bo'lasan. Natijada azoblarga qolasan.
3. Yomonliklardan yiroq yurmoqchi bo'lsang, tilingga ehtiyot bo'l. Yo yaxshi gaplardan gapir, yoxud sukut saqla.
4. Ey inson, har bir so'zni o'ylab gapir: tiling seni yo saodatmand etadi, yoxud halokatga boshlaydi.
5. Ey inson, bilmaganingni hamisha so'ra. Olimning yonidan ayrilma. Undan olgan fayz ila atrofni munavvar ayla.
(M. Kamol)


MORFEMIKA


14-mashq. Quyidagi qo'shimchalarni daftaringizga ko'chirib yozing, ularni so'zlarga qo'shing. Qo'shimchalarning hozirgi o'zbek adabiy tilidagi variantlarini ham ayting:
— ko'r, — g'il, — gil, — qil, — ing, — ung, — yin, — ayin, - ay, — y, — mak.
N a m u n a : qilg'il (qilgil)

Bori elg'a yaxshilig' qilg'ilki mundin yaxshi yo'q,

Kim degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshilig'.
(Bobur)
15-mashq. Berilgan so'zlarni morfemalarga ajratib, tahlil qiling.

Fazilatlari, o'qiganimda, barqarorlik, vatandoshimiz, faxrlanishga, qiyofasini, sog'inchning, g'ururlanishdi, avaylaylik, asrandi, dog lab, kuchaytirdi.

Namuna: barakasini baraka — o'zak, -si — egalik qo 'shimchasi. III shaxs, birlikni ifodalovchi qo'shimcha, -ni — tushum kelishigi qo'shimchasi.


16-mashq. «Bugungi harakat — ertangi barakat» mavzusida ijodiy insho yozing.


17-mashq. Gaplarni yozing va qora harflar bilan yozilgan so'zlarni tarkibga ajrating.
1. Biz hech kimdan kam emasmiz, agar bahamjihat bo'lib, aql- zakovatimizni to'la ishga solib mehnat qilsak, albatta, eng taraqqiy etgan mamlakatlarga yetib olamiz.
2. Tarixga «Kompyuter asri» nomi bilan kirgan ushbu asr nafaqat bizning O'zbekistonda, balki butun jahonda o'chmas iz qoldiradi.
3. Ey odam farzandlari, umrlaringizni tavba va yaxshi amal bilan bezanglar, boshqalarga yomonlik qilishdan o'zingizni saqlanglar.
4. Dunyo yaralibdiki, eng ezgu qadriyatlar, urf-odatlar, milliy iftixor tuyg'ulari millatlarni asrlar davomida ma'naviy kamol toptirib, aqliy salohiyatini uyg'otib keladi. (M. Mirzo)
5. Ilmga tashnalik, til bilish, bilim olishga ishtiyoq, hayotni yaxshilashga jaddu jahd meni xursand qiladi.
6. Istiqlol bergan eng buyuk ne'mat o'zlikni anglash, milliy g'urur va oriyatni tiklash bo'ldi. (Gazetadan)