1-dars. Morfologiya va uning o’rganish ob’yekti. So'Z turkumlari dars maqsadi

Savol va topshiriqlar
1. Shaxs-son qo’shimchalari deb nimaga aytiladi?

2. Shaxs va sonning o’zaro o’rin almashinuvi xususida to’xtaling?

3. Zamon shakllari deb qanday shakllarga aytiladi?

4. Zamon shakllari necha turli bo'ladi? Ularning bir-biridan farqini ayting.

5. Zamon qo'shimchalarining o'zaro almashinuvi va buning o'ziga xos xususiyatlarini ayting.


12-dars. FE'LLARNING YASALISHI

QO'SHIMCHALAR YORDAMIDA FE'L YASASH

Dars maqsadi: fe'llarning yasalishi bo'yicha o'rta umumiy ta'limda olgan bilimlarini mustahkamlash va chuqurlashtirish.
R e j a:

1. Fe'llarning yasalishi haqida.

2. Fe'l yasashning yollari.

Fe'llar ham boshqa mustaqil so'z turkumlari kabi tub va yasama bo'ladi. Masalan, kel, ket, yur, o'qi singari fe'llar tub fe'llar: ishla, o'yna, jonlan, tasdiq qildi, kasal bo'ldi kabi fe'llar yasama sanaladi.

Yasama fe'llar yasashga asos qismga ma'lum yasovchi vosita qo'shish yordami bilan hosil qilinadi. Yasovchi vosita qo'shimcha yoki so'z bolishi mumkin. Jumladan, yuqorida keltirilgan misollardan oxirgi ikkitasi yasashga asos qismga (tasdiq, kasal) so'z holidagi yasovchi vosita (qildi, bo'ldi) qo'shish yordamida hosil qilingan. Boshqalari esa qo'shimchalar qo'shish yo'li bilan yasalgan. Shunga ko'ra, fe'l yasalishi ikki guruhga bo'linadi:

a) qo'shimchalar qo'shish yo'li bilan (affiksatsiya);

b) so'z qo'shish yo'li bilan (kompozitsiya).

Birinchi yo'l bilan yasalgan fe'llar sodda fe'llar, ikkinchi yo'l bilan yasalgan fe'llar qo'shma fe'llar hisoblanadi.