1-боб ъфанларни ўрганисъҲ жарайонида босъҲлангиcҳ синфўҚувcҳиларда нафосат тарбийасини съҲакиллантирисъҲнинг илмий назарий асослари

mohiyati  haqidagi  bilim,  ko’nikma  va  malakalarni  shakllantirish.  Bunga 

talaba  –  yoshlar  ongiga  estetik  madaniyat,  madaniy  meros,  shaxs  estetik 

madaniyati,  estetik  ong,  estetik  idrok,  estetik  bahs,  estetik  ideal,  estetik  qiziqish, 

estetik bilim, estetik moyillik, estetik did, estetik hissiyot, estetik mulohaza, estetik 

ehtiyoj,  estetik  munosabatlar,  estetik  faoliyat  kabi  kategoriyalar  mazmun  – 

mohiyati haqidagi bilim, ko’nikma va malakalarni singdirish yordamida erishiladi; 

•  ilmiy  dunyoqarashning  ma’naviy  qiyofasini  shakllantirish.  Bunda 

hayotni  bilib  borishga,  nafosatni  tushunishga,  insonning  butun  qiyofasini,  ya’ni 

uning his – tuyg’ularini va estetik irodasini mustahkamlashga e’tibor berish lozim; 

•  estetik  tarbiyani  milliy  –  ma’naviy  qadriyatlar  asosida  tashkil  etish. 

Bunda  o’zbek  xalqining  o’tmishdan  bizga  qoldirgan  ma’naviy  meroslariga 

e’tiborni  kuchaytirish  kerak.  Ayniqsa,  qomusiy  olimlar,  hadis  ilmi  sohiblari, 

shoirlar,  yozuvchilar,  tarixchilar,  davlat  arboblari,  xalq  qahramonlarini  hayoti  va 

faoliyatidagi  estetikaga  oid  materiallar  estetik  tarbiyani  asosli  ravishda  olib 

borishga keng imkoniyatlar yaratadi; 

•  talaba  –  yoshlarni  estetik  faoliyatga  tayyorlash.  Bunda  estetik  faoliyat 

bilim,  ko’nikma  va  malakalar  kabi  ijobiy  qobiliyatlar  mavjudligi  bilan 

xarakterlanishini  esdan  chiqarmaslik  kerak.  Shuning  bilan  birga  ushbu  jarayonga 

jamoaviy  jarayon  deb  qarash  maqsadga  muvofiq  bo’ladi.  Bunga  sabab,  bunday 

o’rgatish guruh vazifalarini amalga oshirish jarayonida o’qituvchilarni faol estetik 

va badiiy faoliyatga jalb qiladi, ularda estetik va badiiy idrokni rivojlantiradi. 

•  estetik  va  badiiy  –  ijodiy  qobiliyatlarni  rivojlantirish.  Bunda  o’zbek 

xalqining o’tmishdagi boy milliy – ma’naviy merosiga, xususan badiiy boyliklarga 

va  san’atiga  egaligi  muhim  didaktik  asos  bo’ladi  va  o’qituvchidan  har  bir  bolada 

---

 

20 

umumiy  va  individual  badiiy  –  ijodiy  qobiliyatlarning  rivojlanishini,  hissiy 

hozirjavoblik  qobiliyatini  hamda  fazoviy  tafakkurni  yuksaltirishni  hisobga  olib 

pedagogik faoliyatni yuritishini talab etadi. 

Estetik  tarbiyaning  maqsad  va  vazifalarini  to’la  –  to’kis  ravishda  hal  etilishi 

talaba  –  yoshlardagi  tashabbuskorlik,  ijodkorlik,  san’atkorlik,  yaxshilikka 

intiluvchanlik,  kelajakni  oldindan  ko’ra  bilishlik,  qadriyatlarni  ulug’lovchi,  orzu 

qila  bilishlik,  ma’naviy  yuksaklik,  ma’rifatlilik,  madaniyatlilik  kabi  ijobiy 

xislatlarni  o’zida  mujassam  qilgan  ijtimoiy  faol  shaxsni  tarbiyalash  kabi  xayrli 

ishlarni bajarishga keng imkoniyatlar yaratadi.    

Estetik  tarbiyani  samarali  amalga  oshirishda  quyidagilar  asosiy  vositalar 

hisoblanadi:  muzeylar,  teatrlar,  kutubxonalar,  klublar,  kinoteatrlar,  galeriyalar, 

o’tmish  obidalari,  tarixiy  me’morchilik  yodgorliklari,  san’at  asarlari  va  tarixiy 

madaniy  joylar  va  hayot  tarzimizdagi  borlig’imiz  hamda  ulardagi  go’zalliklar 

talaba  –  yoshlarimizni  estetik  ruhda  tarbiyalashga  asos  bo’ladi.  Bular  barkamol 

avlodni  estetik  ruhda  tarbiyalash  va  kamol  toptirishga  estetik  –  didaktik  asoslar 

vazifasini  ham  bajaradi.  Bunga  sabab  mehnatdan  estetik  zavqlanish  kishidagi 

mehnat  ilhomini  yanada  jo’sh  urdiradi,  insonni  ulug’laydi  va  uning  turmush 

sharoitini  bezaydi.  Bu  bilan  talaba  –  yoshlarni  Vatanimiz  va  jahon  badiiy 

madaniyatining eng yaxshi namunalaridan zavq olib, estetik tarbiyalashni samarali 

amalga oshirish mumkin.