1-боб. Бухгалтерия ҳисобининг концепциялари ва тамойиллари

Салбий гудвилл (бэдвлл). Сотиб олинган соф активларнинг хаққоний қиймати фирманинг харид қийматидан юқори бўлса, бу сотиб олаётган фирма учун фойдали битимдир. Сотиб олинган активларнинг харид нархи ва хаққоний қиймати ўртасидаги фарқни олиш билан ҳисоблаб чиқиладиган гудвилл суммаси салбий ҳисобланиб, у бэдвил ёки салбий гудвилл деб аталади. Моддий активлар қийматларини шу даражага камайтириш лозимки, бунда салбий гудвиллга урин колмасин.
Гудвиллнинг амортизацияси. Гудвиллни аста секинлик билан емирилишини ҳисобга олган ҳолда уни фойдали хизмат кўрсатиш муддати давомида ундан иқтисодий самара олиш даври ичида. 40 йилдан ошмаган муддатда амортизация қилиш лозим.Амортизация даромадлар ва харажатларни оқилона тарзда мос тушишига олиб келади деб ҳисобланади.Афсуски, гудвиллнинг хизмат қилиш муддатини ҳисоблаш анча мушкул холат.Шунинг учун гудвиллни 20 йил муддат ичида амортизация қилиш тавсия этилади.
Гудвилл амортизациясини бухгалтерия ҳисоби баъзи хусусиятларга эга. Масалан, агар номоддий активлар амортизациясини ҳисоби харажатлар счётларининг дебети ва номоддий активлар амортизацияси ҳисоби счётларининг кредитида акс эттирилса, гудвиллнинг амортизацияси қуйидагича акс эттирилади:
ДтХаражатлар счёлари
Кт Гудвилл счёти.
Номоддий активларни чиқиб кетиши. Сотиш, алмаштириш ёки бошқа сабабларга кўра номоддий активларни чиқиб кетиши холатида уларни амортизация қилинмаган қисми харажатларга олиб борилиши ва чиқиб кетишидан олинган фойда ёки зарарларни ҳисобга олиши лозим.
б.Илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишлари бўйича харажатларни ҳисобга олиш.
Илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишлари бўйича харажатларни ҳисобга олиш
11- сонли БХМА бўйича тартибга солинади.
+ Илмий тадқиқот ишлари - бу янги илмий ёки техник билим ва гояларни олиш мақсадида ўзига хос ва режали изланишларни амалга ошириш демакдир. Бундай турдаги изланишлар муайян мақсад ёки фойдаланишга йўналтирилиши мумкин.
+ Тажриба- конструкторлик ишлари - бу илмий-тадқиқот ишлари натижалари ёки бошқа билимлар натижаларини, янги ёки жиддий такомиллаштирилган материаллар, асбоблар, механизмлар, маҳсулотлар, технологиялар, тизимлар ёки бошқа хизматларни, уларни ишлаб чиқариши ёки тижорат мақсадларида фойдаланишига қадар режалаштириш ёки лойихалаш демакдир. Ишланмалар ўз ичига тадқиқот маҳсулотларининг тушунчаларини, тадқиқот маҳсулотларини ишлаб чиқиш ва текширишни, тимсол корхоналар қурилишини, шунингдек тажриба корхоналаридан фойдаланишни олади. Мавжуд маҳсулот, ишлаб чиқариш линиялари, қайта ишлаб чиқариш ва бошқа амалдаги жараёнларга оддий ҳамда даврий ўзгаришларни киритиш ривожланиш жумласига кирмайди. У шунингдек бозорни таҳлил қилиш ёки бозорда товарларни текширишни ўз ичига олади.
Илмий текшириш ишлар бўйича сарфлар улар юзага келган ҳисобот даврида харажат деб тан олинади ва улар активлар таркибига киритилмаслиги лозим.
Тажриба конструкторлик ишламалари харажатлари актив деб тан олинади агар улар қуйидаги меъзонларга жавоб берса:
а.Маҳсулот ёки жараён қатъий белгиланган ва харажатлар аниқланиши мумкин бўлган такдирда.
б.Маҳсулот ёки жараённинг техник асосланиши аниқланган холатда.
вКорхона маъмурияти маҳсулот ва жараёнларни ишлаб чиқариш ҳамда бозорда сотиш ёки улардан фойдаланиш мақсадларини намоён қилганда.
г.Маҳсулот ёки жараён учун мўлжалланган келгуси сотиш бозори ёхуд ички фойдаланиш аниқ белгиланган бўлса.
д.Лойихани тугатиш учун мувофиқ ресурслар мавжуд бўлган такдирда.
Агар тажриба-конструкторлик ишлари бўйича харажатлар актив деб тан олишнинг юқорида келтирилган мезонларга жавоб бермаса, ҳамда амалга оширилган харажатлардан келгусида иқтисодий самара олиш аниқ бўлмаса, харажатлар амалга оширилган ҳисобот даврида харажат деб тан олинади.