1-боб. Бухгалтерия ҳисобининг концепциялари ва тамойиллари

Векселнинг номинали х Фоиз ставкаси х Вақт = Ссуда фоизи
Фоиз ставкалари одатда йиллик негизид асосида эълон қилинади. Масалан, 8% ставкали, тўлов муддати бир йил бўлган, 1 000 сўмлик вексел бўйича ссуда фоизи қуйидагича ҳисобланади:
1 000 сўм х 8/100 х 1 = 80 сўм
Агар векселнинг муддати бир йил эмас, 3 ой бўлса, унда ссуда фоизи қуйидаги:
1 000 сўм х 8/100 х 3/12 = 20 сўмни ташкил этар эди.
Векселларнинг ҳисоби бўйича бухгалтерия ёзувлари:
1. Векселнинг олиниши - дебиторлик қарзини қоплаш ўрнига харидордан йиллик 12%ли
4 000 сўм суммада 30 кунга вексел олинди.
Дт Олинган векселлар 4 000
Кт Олинадиган счётлар 4 000
2. 30 кундан кейин фоиз кўринишидаги даромад ҳисобланади:
Дт Олинадиган фоизлар40
Кт Фоиз кўринишидаги даромадлар (4000x12/100x1/12) 40
3. Рад эттирилган векселнинг ҳисоби - белгиланган муддатда тўланмаган ҳолда, векселни тўлашдан бош тортиш, деб ҳисобланиқади:
Дт Олинадиган счётлар 4 040
Кт Олинган векселлар 4 000
Кт Фоиз кўринишидаги даромадлар 40
4. Векселларнинг ҳисоби бўйича ёзувлар: масалан, 31 августда тўлов муддати 60 кун бўлган, 8%ставкаси билан 30 000 сўмлик вексел фирма томонидан олинган. Сентябрь ойига фоизлар бўйича суммани акс эттириш учун, 30 сентябрда қуйидаги тузатувчи ёзув қилинади:
Дт Олинадиган фоизлар200
Кт Фоиз кўринишидаги даромад (30 000 х 8% х 1/12) 200
5. Вексел суммаси ва фоизларнинг тўланганида, 31октябрда қуйидаги ёзув қилинади:
Д-т Ҳисоб-китоб счёти30400
Кт Олинадиган векселлар30000
Кт Олинадиган фоизлар 200
Кт Фоиз кўринишидаги даромадлар 200
Олинган векселлар ва дебиторлик қарзларини солиштириш
Олинган векселлар ва дебиторлик қарзларига таъсир этадиган бухгалтерлик омиллар ўзаро ўхшаш. Олинган векселларни тан олиш ва баҳолаш уларнинг тўланиш имкониятларига боғлиқ. Агар олинган векселларни баҳолашнинг имкони мавжуд бўлса, унда дебиторлик қарзларига нисбатан ишлатилган муолажаларни қўллаш мумкин. Агар баҳолашнинг имкони мавжуд бўлмаса тўғридан - тўғри ҳисобдан чиқариш усули қўлланилади.
Узоқ муддатли олинган векселлар бўйича ҳисобот дебиторлик қарзларида ишлатилмайдиган икки қўшимча жавхани ўз ичига олади: пул маблағларининг вақтинчалик қиймати ва фоиз даромадларини тан олиш. БХХАга мувофиқ, узоқ муддатли векселлар ўз асосий қиймати бўйича акс эттирилиши керак. Тўланмаган қолдиқ бўйича фоиз кўринишидаги даромад векселни беришдаги мавжуд бўлган бозор ставкаси бўйича калькуляция қилинади. Бухгалтерия ҳисоби мақсадларида, бу ставка бутун муомала муддати мобайнида ўзгармайди.