1-боб. Бухгалтерия ҳисобининг концепциялари ва тамойиллари

Номинал қиймат бўйича чиқарилган облигациялар. Масалан, Траст корпорацияси 200хйил 1 январда 1 000 000 сўм. суммада 9%ли облигациялар чиқарди. Муддати 5 йил. Фоизлар йилдаикки марта 1 январь ва 1 июлда тўланиши керак. Облигациялар номинал қиймат бўйича чиқарилган. Чиқариш ҳақидаги ёзув қуйидагича бўлади:
Дт Пул маблағлари 1000000
Кт Тўланадиган облигациялар 1000000
Фоизларнинг ҳисоби:
Фоиз суммаси = Қарз суммаси х Фоиз ставкаси х Муддат
1 000 000 х 0.09 х 1/2 йилда = 45 000 сўм.
Дт Фоизлар кўринишидаги харажатлар 45 000
Кт Пул маблағлари 45 000
Агар бозор ва белгиланган фоиз ставкалари тенг бўлса, бунда облигациялар номинал қиймат бўйича сотилади. Ундай ҳолда фоизлар тўлови шу муддат ва рискли облигациялар бўйича бозор фоиз ставкасига тенг даромад келтиради. Бироқ, одатда бозор ва белгиланган ставкалари тенг қийматли ҳисобланмайди. Бозор ставкаси ва эмиссия баҳосидаги ўзгаришлар ўзаро боғлиқ. Агар бозор ставкаси (12%) белгиланган ставкадан (10%) ортиқ бўлса, унда инвесторга бозор ставкасига тенг бўлган даромад келтириши учун облигация эмиссиясининг баҳоси номинал қийматидан ошмаслиги керак. Инвесторлар облигация (10% келтирувчи) учун 10000сўм номинал қийматни тўлашни хохламайдилар, чунки рақобатчи қарз гувохномалари 12% даромад келтиради.
Агар бозор фоиз ставкаси белгиланган ставкадан ортиқ бўлса, облигациялар чегирма билан (номинал қийматидан паст) сотилади.
Масалан, корпорация томонидан 1 000 000 сўмга 5-йиллик, йиллик 9%ли облигациялар, лекин бозордаги фоиз ставкаси 10% ташкил этади. Облигация муддати ичида ҳар ярим йил
45 000 сўмлик фоиз, шунингдек облигацияни айланиш муддати тугагандан кейин, яъни 5 йилдан кейин 1 000 000 сўмлик бир вақтлик тўлов билан облигация қиймати қайтариб олинади. Агар ушбу тўловларни бозор қиймати бўйича дисконтланган қийматини аниқасак облигацияни сотиш нархини топамиз:
Облигацияни бозор нархини ҳисоблаш:
ЖК 10%, 5 йил (1 000 000 х 0,6209) +АЖК ₅%,10 йил (45 000 х 7,7217) = 620 900+347 476 -968 376
Облигацияларни чегирма билан сотилишининг акс эттирилиши:
Дт Пул маблағлари968 376
ДтОблигациялар бўйича кечиктирилган чегирма3 1 624
Кт Тўланадиган облигациялар1 000 000
Чиқарилгандан кейин балансдаги ёзув:
Узоқ муддатли мажбуриятлар1 000 000
Минус тўланган чегирма 31 624
Узоқ муддатли мажбуриятлар 968 3 76
«Облигациялар бўйича қопланмаган чегирмалар» счёти «Тўланадиган облигациялар» счётига контрпассив счёт ҳисобланади.