1-БЎлим. Бахтли ҳаёт асослари бахтнинг баҳоси қанча?

НИКОҲ ШАРТНОМАСИ БИЛАН ЭР-ХОТИНГА ҚАНДАЙ 
МАЖБУРИЯТЛАР ЮКЛАНАДИ? 
Никоҳ ақди (шартномаси) билан эр-хотиннинг ҳар бири жуфти олдида бир қанча вазифани 
зиммасига олади. Баъзи шартларга риоя этиш билан эр хотинига масъул бўлади. Бу ақднинг энг муҳим 
ҳукмлари қуйидагилар: 
1. Никоҳ ақди билан йигит-қиз ўртасида эр-хотинлик қарор топади, уларнинг ҳар бирига эр-
хотинлик ҳукми лозим бўлади. Шунингдек, бир-биридан баҳра олишлари ҳалол бўлади, эрга 
хотинининг онаси, хотинга эрининг отаси маҳрам саналади, эр-хотин ўртасида меросхўрлик юзага 
келади. 
2. Ақд боғланиши билан келишилган маҳрни хотинга бериш, уни озиқ-овқат, кийим-кечак, 
бошпана каби зарурий нарсалар билан таъминлаш эр зиммасига тушади. 
3. Эрнинг хотинига – маълум тартибда – одоб бериш ҳуқуқи юзага келади. Зеро, эр хотинга 
ҳомийдир. Хотин учун – шаръан мумкин бўлган ҳолларда – эрига бўйсуниши, эрининг уйида бўлиши, 
эрининг рухсатисиз ѐки заруратсиз уйдан чиқмаслиги вожиб (шарт) бўлади
25
. 
МАҲР БИЛАН ҚАЛИН ПУЛИНИНГ НИМА ФАРҚИ БОР? 
Исломда қалин пули деган нарса умуман йўқ, балки қалиндан фарқ қиладиган маҳр бор. Маҳр –
оила қуришга ихтиѐр қилган қизга куѐв кўнглидан чиқариб берадиган ҳадя. Эҳтимол, у тилла 
тақинчоқлар бўлар, балки чиройли кўйлаклар бўлар – буни келин-куѐвнинг ўзлари белгилашади. Маҳр 
келиннинг шахсий мулки бўлади. Ота-онаси, яқинлари бунга аралашолмайди ѐки эгалик қилолмайди. 
Маҳр белгилашдан мақсад – бўлажак келинларни ҳурматлаш, эъзозлаш, улар шундай совғаларга, 
24
Манба: Т. Қурбонов, “Одобнома”, 148-156-бетлар. 
25
Манба: Муҳаммад Шариф Жуман, Аҳмад Муҳаммад, “Динда саволим бор”, 298-299-бетлар. 

---

37 
хурсандчиликка сазовор эканини билдириш. Шунингдек, бу – никоҳдан ўтиб ҳалол турмушга қадам 
қўйган бахтли кунларидан бир ѐдгорлик ҳамдир. Қолаверса, маҳр – келиннинг ўз ота-онаси уйини тарк 
этиб, бўлажак оиласига кўчиб боришга, ўзи никоҳдан ўтаѐтган киши билан аҳли аѐл сифатида яшашга 
рози бўлгани учун чин кўнгилдан бериладиган совға. 
Лекин бугунги кунда Исломнинг ана шу ажойиб анъанасига кўпам риоя қилинмаяпти. Баъзи 
жойларда “сут пули”, баъзи ерларда “қалин пули” деб номланган, аслида бидъатдан иборат олди-
бердиларнинг Ислом дини белгилаб берган маҳрга ҳеч қандай алоқаси йўқ. 
Маҳр ҳам меъѐрдан ошмаслиги керак. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Маҳри оз 
келиннинг баракоти кўп бўлади”, деганлар. Маҳрнинг юқориси куѐвнинг имконига қараб белгиланади. 
Қизимизни “қимматроққа сотиш”ни ўйламай, бунинг ўрнига унга Аллоҳдан бахт-саодат, қўша-қўша 
фарзанд, оиласига қут-барака сўраб дуо қилсак, мақсадга мувофиқ бўлади. 
Бизда яна бир нотўғри ҳолат бор: никоҳ пайтида қиз маҳрини аниқ белгиламай, “Маҳрига 
битта уй, айвон, сигири билан”, деб қўйиш урф бўлган. Буни келин-куѐв тушунмайди ҳам. 
Оқибатда келинларимиз ҳақи поймол этилади. Шунинг учун никоҳ пайтида гувоҳлар иштирокида 
маҳрни аниқ белгилаб, уни эсдан чиқармасликни куѐвга таъкидлаб қўйиш лозим
26
.