1 “Bank xisobi” fanining maksadi, predmeti va vazifalari. Boshqa fanlar bilan bog‘liqligi

Naqd pulsiz hisob-kitoblar mohiyati, turlari, shakllari va ularni tashkil etish asoslari. Нақд пулсиз ҳисоб -китоблар деганда, корхона ва ташкилотларнинг товар айирбошлаш, хизмат кўрсатиш ва товарсиз оператсиялар бўйича бир-бирига бўлган талаб ва мажбуриятларни нақд пул ишлатмасдан пул маблағарини бир ҳисобварақдан иккинчи ҳисоб варақга ўтказиш орқали амалга оширилиши тушунилади. Нақд пулсиз пул айланиши ялпи ижтимоий маҳсулотни ишлаб чиқариш жараёнида содир бўладиган муносабатларини ўзида акс эттиришига кўра икки қисмга бўлинади: 2 1. Товар оператсиялари бўйича пул айланиши. 2. Молиявий мажбуриятлар бўйича пул айланиши. Биринчи гуруҳга товарларни сотиш, хизматлар кўрсатиш ва капитал қурилиш жараёнидаги ҳисоб-китобларни акс эттирувчи пул айланиши киради. Иккинчи, молиявий мажбуриятлар, гуруҳига эса бюджетга тўловлар, яъни фойдадан тўланадиган солиқ, қўшилган қиймат солиғи ва бошқа мажбурий тўловлар ҳам да бюджетдан ташқари фондлар, банк ссудаларини қайтарилиши, кредит учун фоизларнинг тўланиши, суғурта компаниялари билан ҳисоб-китоблар киради. Нақд пулсиз айланиш пулли муносабатлар иштирокчиларининг жойлашувига қараб бир шаҳар ичидаги ва шаҳарлараро пул айланишига бўлинади. Бир шаҳар ичидаги пул айланиши бир ҳисоб марказига қарашли банклар ўртасидаги ҳисоб-китоблар мажмуйини билдиради. Шаҳарлараро пул айланиши эса турли ҳисоб марказларига қарашли банклар ўртасида амалга ошириладиган ҳисоб-китоблар йиғиндисидир. Нақд пулсиз ҳисоб-китобларни ташкил этишда бир қатор тамойилларга асосланилади. Бу тамойиллар қуйидагилардир: 1.Ҳар бир хўжалик субекти ўз пул маблағарини банкларда очилган депозит ҳисобварақларда сақлашлари лозим. 2.Ҳисоб-китоблар тўловчининг розилиги билан ёки унинг топшириғига асосан депозит ҳисобварақдаги маблағ эвазига амалга оширилади. 3.Тўловлар белгиланган тўловлар кетма-кетлиги асосида бажарилади. 4.Хўжалик юритувчи субектлар ҳисоб-китоб шаклларини мустақил танлашлари ва уни шартнома орқали мустаҳкамлаб қўйишлари мумкин. 3 5.Товар етказиб берувчи корхона хисобварақага пул маблағари м азкур маблағарининг мол сотиб олувчи корхона хисобварақадан ўчирилгандан сўнг ўтказиб берилади. 6.Тўловни кафолатлаш мақсадида, етказиб берилиши лозим бўлган товар ёки кўрсатилиши лозим бўлган хизмат қийматининг 15 фоизи олдиндан тўлангандан сўнггина товарлар жўнатилади ёки хизматлар кўрсатилади