1-амалий иш. Автомобиль йўлларини эксплуатация қилиш бўйича мамлакатимизда олиб борилган илмий тадқиқотларнинг тахлили

1.1-расм. “Автомобиль-ўриндиқ-одам” физик модели схемаси

Ушбу моделнинг ҳаракат тенгламасини умумлашган кўринишда қуйидагича ифодаланган
(1.1)
Бу ерда, масса, сўндиргич, бикрлик ва ташқи куч матрицалари, тезланиш, тезлик ва кўчиш векторлари.
Системани узатиш функцияси қуйидаги ифодалар орқали ҳисобланган:
(1.2)

(1.3)

Бу ерда, - киритилган математик белгилашлар орқали мос равишда рессорланмаган масса , рессорланган масса учун узатиш функциялари
Юқорида келтирилган тенгламалардан фойдаланиб системанинг MATLAB®/SIMULINK® модели ишлаб чиқилган. Ушбу ишлаб чиқилган моделда сонли натижалар муайян автомобиль параметрлардаги қийматлар учун, автомобиль ўриндиғи, кузов ва ғилдираги ҳамда одамнинг механик моделининг вертикал ҳаракати, импульс уйғотиш функцияси (сигнали) таъсирида тизимнинг вертикал ҳаракатини таҳлил этилган. Қуйида (1.2-расм)да келтирилган графикдан автомобиль рессорланмаган ва рессорланган қисми, ўриндиқ ҳамда одам механик тизимининг резонанси кузатилган. Бу резонанс қийматлар 7.2 Гц, 10 Гц, 23.6 Гц ва 75 Гц частотани ташкил этди.
Бу ишлаб чиқилган модел автомобиль норавон қопламали йўлларда ҳаракатланганда унинг вертикал тебранишларини таҳлил қилиш ва ҳаракат комфортабеллигини баҳолаш имкониятини беради.



1.2-расм. «Автомобиль-ўриндиқ-одам» моделининг амплитуда-частота характеристикаси
Қ оплама равонлигини экспериментал тадқиқ қилишда акселерометрлар ёрдамида ёзиб олинган маълумотларни, эталон автомобилнинг чорак модели сифатида қаралган Халқаро равонлик индекси (International Roughness Index-IRI) бўйича баҳолаш назарда тутилган. Бундан ташқари автомобиль шинаси жуда оз миқдорда тебранишни сўндиради ёки умуман сўндириш таъсир этмайди деб қаралган. Ушбу шартлардан келиб чиққан холда системанинг физик модели учун пассив система бўлган чорак автомобилнинг модели қуйидагича тасвирланган (1.3- расм).