1. «Aholi statistikasi» fanini nimani o’rganadi?

33. Yalpi ichki mahsulotning mohiyati qanday?
Yalpi ichki mahsulot (YAIM) — mamlakat iqtisodiy faoliyatining muayyan davr (oy, chorak, yil) davomidagi umumiy natijalarini tavsiflaydigan ko’rsatkich. Mamlakat hududida joylashgan barcha korxonalar tomonidan jami ishlab chiqarish omillari bilan ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarning bozor qiymatlaridagi ifodasi bo’lib, uning miqdori milliy hisoblar tizimi asosida hisoblab chiqiladi. Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishini makrodarajada tavsiflash va tahlil etishda foydalaniladi.
34. Yalpi ichki mahsulot hajmi qanday usullar bilan aniqlanadi?
Xarajatlar usuli bo’yicha YAIMga pirovard mahsulot va xizmatni yaratish bilan bog’liq bo’lgan barcha turdagi xarajatlar kiradi. Umumiy ko’rinishda ushbu ta’rifni quyidagi formula bo’yicha ifodalash mumkin: YAIM=UPI+IN+JPI+SE ,
bu erda, YAIM– yalpi ichki mahsulot; UPI– uy xo’jaliklarining pirovard iste’mol xarajatlari; IN– investitsiya xarajatlari; JPI– davlatning tovar va xizmatlarni xarid qilish xarajatlari (joriy pirovard iste’mol xarajatlari); SE– sof eksport (eksport – import).
YAIMni daromadlar usulida hisoblash. Daromad nuqtai nazaridan YAIM ish bilan bandlikdan daromadlar va barcha xo’jalik yurituvchi sub’ektlarningrezidentlarning daromadlaridan tashkil topadi.
Qo’shilgan qiymat usuli. Bunda mahsulot qo’ldan qo’lga o’tganda har bir sotuvchi ustiga qo’ygan narx xisobga olib topiladi.
Yana bir makroiqtisodiy ayniyat bo’lib YAIMni hisoblashning ishlab chiqarish usuli hisoblanadi, ya’ni YAICH – OI = YAIM.
35. Nominal va real YaIM orasida qanday farq bor?
Real Yaim mamlakatda aylanayotgan tovar va xizmatlarning puldagi ifodasining yig’indisi bo’lib, uni shakllantirish uchun barcha korxonalar bir vaqtni o’zida ma’lumot taqdim qilishlari zarur. Ammo qisqa muddatda ma’lumot yig’ish ilojsizligi va real Yaim inflyatsiya ta’sirida ekanligini hisobga olgan holda mamlakatlar unga maksimal yaqin prognozlardan tashkil topgan nominal Yaim dan foydalanishadi.
Real YaIm- haqiqiy, inflyatsiya ta’siri ostida, Nominal Yaim esa prognoz va ma’lumotlarlar yig’indisi.