1: 1-Mavzu. Shaharsozlik asoslari va barqaror rivojlanish faniga kirish. Barqaror rivojlanish kontseptsiyasi. Ma’ruza rejasi

Xorlem
Brutland
bo`lib, u 1987 – yilda BMT qoshida tuzilgan maxsus atrof-muhit
Komissiyasi tayyorlagan “
Bizning umumiy kelajagimiz
” degan hisobotida to`liq
aks etgan. Mazkur konsepsiyani amalga ashirish masalalari 1992 -yil Rio-de-
Janeyro shahrida bo`lib o`tgan “
atrog-muhit va rivojlanish
” xalqaro
konferensiyasida ko`rib chiqilgan.
1972-yil 
5-iyunda 
Stokgolmda 
Birlashgan 
millatlar 
tashkiloti
(BMT)ning
atrof muhit bo
ʻ
yicha birinchi umumjahon konferensiyasi o
ʻ
tkazildi.
Unda 113 davlat vakillari qatnashdilar. Ekologik rivojlanishning asosiy talablari
konferensiyada qabul qilingan 26 tamoyildan iborat "
Stokgolm deklaratsiyasi
"da
keltirilgan. Bu prinsiplardan birida har bir inson qulay atrof muhitda yashash
huquqiga ega va taraqqiyotga erishadigan darajada bo
ʻ
lishi kerak" deb ta
ʼ
kidlandi.
Qabul qilingan "tadbirlar rejasi" 109 banddan iborat. Stokgolm konferensiyasidan
keyin jahon hamjamiyati ekologik yo
ʻ
naltirilgan taraqqiyotga erishish bo
ʻ
yicha
dastlabki qadamlarni tashladi. 1975-yili aholi soni 4 milliard, 1987-yili 5
milliarddan oshdi. Dunyoning turli chekkalaridagi ekologik inqiroz vaziyatlari
chuqurlashdi. Orol dengizining qurishi, Shimoliy afrika mamlakatlaridagi
qurg
ʻ
oqchilik, okeanlarning neft mahsulotlari bilan ifloslanishi, ozon tuynuklari
muammolari chegara bilmasligi, mintaqaviy va global oqibatlari bilan namoyon
bo
ʻ
ldi.

---

1992-yilning 3-4-iyun kunlarida Braziliyaning Rio-de janeyro shahrida
BMTning atrof muhit va rivojlanish bo
ʻ
yicha konferensiyasi bo
ʻ
lib oldi. Unda 179
davlatlarning rahbarlari, hukumat vakillari, ekspertlar, nodavlat tashkilotlari, ilmiy
va ishbilarmon doiralari vakillari qatnashdilar. Hozirgi vaqtda rivojlanayotgan
mamlakatlar aholisi GFR yoki AQSh aholisi hayot darajasiga yetishishi uchun
yana bir yer sayyorasi resurslarini o
ʻ
zlashtirish lozim bo
ʻ
ladi. Yer esa koinotda
yagonadir. Tabiat va jamiyatning mutanosib rivojlanishi - koevolyutsiya deb
yuritiladi. Jamiyatning rivojlanish sur
ʼ
atlari juda yuqori, tabiat evolyutsiyasi tezligi
o
ʻ
zgarmaydi. Koevolyutsiyaga erishish uchun jamiyat o
ʻ
zining ayrim
ehtiyojlaridan voz kecha olishi lozimdir. 21-asrga kelib atrof-muhitga ta
ʼ
sir sur
ʼ
ati
yuqoriligicha qolmoqda. Barqaror rivojlanish yo
ʻ
lidagi sa
ʻ
yi-harakatlar ijobiy
natijalarini bermoqda.
21-asr boshlariga kelib rivojlangan davlatlarda ekologik inqirozning oldini olish
tadbirlariga yalpi ichki mahsulot (YaIM)ning 1,5-2,5% ulushi sarflanishi lozim.
Atrof-muhit ancha ayanchli holga tushib qolgan mamlakatlarda esa bu ko
ʻ
rsatgich
4-5%dan kam bo
ʻ
lmasligi kerakligi ta
ʼ
kidlanadi. Ekologik ta
ʼ
lim tarbiyani
rivojlantirish, jamoatchilik rolini oshirish, ekologik texnologiyalarni joriy qilish
barqaror rivojlanishni ta
ʼ
minlashda muhim ahamiyatga egadir.
Hozirgi vaqtda tabiat va inson hayotining ekologik xavf ostida qolish jarayoni
yanada murakkablashib, mushkullashib bormoqda. Atrof-muhit bilan jamiyat
o
ʻ
rtasidagi aloqalar muvozanatining buzilishi tabiiy holatga putur yetkazmoqda.
Yer yuzi tabiatning barqarorligi, turg
ʻ
unligi va uning o
ʻ
ziga xos qonunlarini
insoniyat tomonidan buzilishining asosiy sabablaridan biri kishilarning atrof-muhit
muhofazasi haqidagi bilimlarining yetishmasligi hamda tabiatning kelajakdagi
ekologik holatini ko
ʻ
ra bilmasliklaridir. O
ʻ
zbekistonda tabiatni muhofaza qilish
to
ʻ
g
ʻ
risidagi qonunda barcha ta
ʼ
lim muassalarida ekologik ta
ʼ
lim majburiy deb
belgilangan. O
ʻ
rta maktab, litsey va kollejlarda ekologiya bo
ʻ
yicha alohida fan
o
ʻ
titilishi zarurdir. Bu barqaror rivojlanish uchun ta
ʼ
limning asosini tashkil qilishi
lozimdir. BMT barqaror rivojlanish uchun ta
ʼ
limni 2005-2014 yillar davomida har
bir mamlakatda amalga oshirishni rejalashtirgan. 21-asr ekologiya asri bo
ʻ
lishi
shubhasizdir. Har bir inson ona sayyoramiz tabiatiga ziyon yetkazmasdan
o
ʻ
zgartirishi, tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish kerak.