1-§. Zoologiya fani va uning vazifalari

Sezgi organlari. Hasharotlar ko‘zining tuzilishi daryo qisqich- baqasinikiga o‘xshash. Ko‘pchilik hasharotlar rangni, ayniqsa, hidni juda yaxshi sezadi. Ayrim kapalaklarning erkagi urg‘ochisining hidini 11 km masofadan sezgan va uchib kelgan. Hasharotlar ta’mni ham yaxshi farqlay oladi. Ko‘pchilik hasharotlar (chirildoqlar, temirchaklar, jizildoqlar)da ovoz chiqarish va eshitish organlari ham bor. Hasharotlar tanasidagi va mo‘y lovlaridagi har xil tuk teri sezgi organlari hisoblanadi.
Savol va topshiriqlar.
1. Hasharotlarning og‘iz organlari qanday tuzilgan?
2. Hasharotlar yuragi qanday tuzilgan?
3. Hasharotlar qanday nafas oladi?
4. Ayirish sistemasi qanday tuzilgan?
5. Nerv sistemasi qanday tuzilgan?
6. Hasharotlarda qanday sezgi organlari rivojlangan?

3-laboratoriya mashg‘uloti Hasharotlarning tashqi tuzilishi
Kerakli jihozlar: bir necha chigirtka, yashil bronza qo‘ng‘iz, hasharotlarning tashqi tuzilishini aks ettiruvchi rasmlar, kichik qaychilar, qo‘l lupasi va qisqichlar. Mashg‘ulot o‘tkazishda oldindan quritib, kolleksiya qilingan yoki fiksatsiyalangan hasharotlardan foydalaniladi. Mashg‘ulot quyidagi tartibda o‘tkaziladi:
1. Hasharotlarning tashqi ko‘rinishini kuzating, tanasining uzunligi va rangini aniqlang.
2. Tanasining bosh, ko‘krak va qorin qismlarini aniqlab oling.
3. Bosh qismida joylashgan ko‘rish (ko‘zlar), hid bilish (mo‘ylovlar) va og‘iz organlari oddiy ko‘z bilan yoki lupa yordamida tekshiring. Mo‘ylovlarning tuzilishidagi farqni aniqlang.
4. Oyoqlarning tuzilishi, bo‘g‘imlarga bo‘linishi, tirnoqlari, oldingi va keyingi oyoqlarning tuzilishidagi farqni, oyoq bilan tana qismlari o‘rtasidagi bog‘lanishni aniqlang.
5. Ko‘krak bo‘limidagi ikki juft qanotlaridan birinchi jufti (ustki qanoti)ni qisqich yordamida ko‘tarib, ikkala juft qanotlarning bir-biridan farqi yoki o‘xshashligi aniqlang.
6. Qanotlarni qaychi yordamida kesib, qorin qismining tuzilishini ko‘zdan kechiring. Lupa yordamida qorin qismida joylashgan nafas olish teshiklarini toping.