1 -Ámeliy shınıǵıw. Tema: Dasturiy energiya dárekleri menen tanisiw. Joba

Jer júzindegi ulıwma energetikalıq resurslar hám olardı bahalaw.
Dúnya mámleketlerinde elektroenergiya islep shıǵarıw birdey emes. Elektoroenergiya islep shıǵarıw qaray shıǵılıp atırǵan mámleketlerdegi energetikalıq resurslar -organikalıq janar maylar (neft ónimleri, kómir, gaz hám basqalar ), gidroenergetik rezervlar, atom elektrostansiyalarini háreketke keltiretuǵın shiyki buyımlar, dárya hám teńiz hám de okeanlıq menen shegara qatarlıǵı hám de taǵı basqa faktorlarǵa baylanıslı.
Elektroenergiya islep shıǵarıw boyınsha jer júzi mámleketleri tómendegishe jaylasqan : Qubla Amerika ; Batıs Evropa; Aziya ; MDH mámleketleri; Latin Amerikası ; Afrika ; Avstraliya. Ekonomikalıq rawajlanǵan mámleketlerde ulıwma elektroenergiyaning 80 % islep shig`ilsa, rawajlanıp atırǵan mámleketlerde 20 % ni quraydı. Elektoroenergiya islep shıǵıw boyınsha AQSH, Rossiya, Yaponiya, Kitay, Germaniya, Kanada, Fransiya, Angliya, Ukraina hám Indiya mámleketleri jetekshi orınlardı iyeleydi. 1-kestede dúnyanıń birpara mámleketlerinde elektroenergiya islep shıǵarıw, mlrd. kvt/soatda
2–tablica . Dunyadagi ba’zibir mamlekatler xalqin elektroenergiya menen
ta’minlengenligi (2005 yil)

Mamleketler	Ta’minlengenlik, min kVt. soat/jan basina	Memleketler	Ta’minlengenlik, min kVt. soat/jan basina
Islandiya Norvegiya SHvetsiya Finlandiya Kanada AQSH Avstraliya YAngi Zelandiya YAponiya Belgiya SHveysariya Fransiya Avstriya Germaniya Rossiya Gollandiya Isroil Janubiy Koreya Sloveniya Daniya Angliya	25,9 23,4 15,3 15,0 14,9 12,4 9,7 8,8 7,6 7,6 7,3 6,8 6,7 6,3 6,2 6,1 6,1 6,1 5,9 5,8 5,6	Irlandiya Ispaniya CHexiya Slovakiya Italiya Malta Estoniya Gretsiya Bolgariya Portugaliya Vengriya Makedoniya Xorvatiya Polsha Litva Ruminiya Latviya Uzbekistan Meksika Turkiya	5,4 5,4 5,4 5,3 5,1 5,0 4,8 4,4 4,4 4,0 3,6 3,5 3,4 3,0 2,8 2,6 2,5 1,95 1,8 1,7

Dúnyada elektroenergiya islep shıǵarıw tómendegishe ámelge asıriladı. Issılıq elektrostansiyalarida (ISE)-63 %, GESlarda-20 %, AESlarda-17 % . Biraq, mámleketlerdegi energoresurslarning túri hám muǵdarına qaray elektroenergiya islep shiǵarıladı. Mısalı, Lotin Amerikasında 75 % elektroenergiya GESlar járdeminde islep shiǵarıladı. Batıs Evropa hám Qubla Amerikada, AESlar járdeminde elektroenergiya islep shıǵarıw, dúnyadaǵı ortasha muǵdardan joqarılaw Elektroenergiya óndiriwshi energetikalıq resurslar hám de elektrostansiyalar boyınsha dúnya mámleketlerin 4 gruppaǵa bolıw múmkin. Kómir, mazut hám tábiy gaz járdeminde isleytuǵın ıssılıq elektrostan-siyalari menen kóp muǵdarda elektroenergiya óndiriwshi birinshi gruppa mámleketlerine AQSH, kópshilik Batıs Evropa mámleketleri hám Rossiyanı kirgiziw múmkin. Mámlekette paydalanilatuǵın barlıq elektroenergiyani ıssılıq elektrostansiyalarida islep shıǵarılıwshı ekinshi gruppaǵa Kitay, Polsha, Avstraliya (janar may retinde tiykarınan kómirden paydalanadı ), Meksika, Gollandiya hám Ruminiya mámleketleri kiredi. Úshinshi gruppaǵa júdá kóp muǵdarda GESlar menen elektroenergiya jumıs erin shıǵarılıwshı tómendegi mámleketler kiritilgen: Norvegiya (99, 5 %), Braziliya, Paragvay, Gonduras, Peru, Kolumbiya, SHvetsiya, Albaniya, Avstriya, Efiopiya, Keniya, Gabon, Madagaskar, YAngi Zelandiya. Biraq gidroenergetikadan paydalanıw boyınsha Kanada, AQSH. Rossiya hám Braziliya mámleketleri dúnyada jetikshi orınlardı iyeleydiler. Házirgi kúnde gidroenergetika rawajlanıp atırǵan mámleketlerde de tez rawajlanıp atır. Ózbekstan Respublikasında da gidroenergetika járdeminde elektroenergiya islep shıǵarıw tez pát penen ámelge asırılıp atır. Atom energetikasınan kóp paydalanatuǵın tórtinshi gruppa mámleketlerine Fransiya, Belgiya, YAponiya hám Kareya Respublikasın kirgiziw múmkin.