1 -Ámeliy shınıǵıw. Tema: Dasturiy energiya dárekleri menen tanisiw. Joba

Quyash energiyası kadastrı.
Quyash radiatsiyası aǵımı hám de taslag`an energiya jıyındısı tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar quyash kadastrı esaplanadı. Quyash kadastrı tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar tómendegi kórsetkishlerge tiykarınan jıynaladı :
• quyash radiatsiyasınıń gorizontal tegislikke túsip atırǵan aylıq hám jıllıq jıyındıları ; • gorizontal tegislikke tuwrı normal -urınba jaǵdayında túsip atırǵan quyash nurları ; • quyashdıń nur taralıw waqıtı.
Ulıwma quyash radiatsiyası aǵımı hám de túsip atırǵan energiya jıyındısı tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı tómendegi usıllar menen alıw múmkin:
• anıq geografiyalıq noqat daǵı maǵlıwmatlardı esaplaw jolı -analitik usıl menen; • qısqa múddette anıq geografiyalıq noqatda, ásbap hám úskenel jer menen ólshew arqalı, tuwrıdan-tuwrı maǵlıwmat alıw menen;
• qabıl etilgen birden-bir usıl menen kóp jıllıq ólshew jer ótkergen meteorologik stansiyalarınıń maǵlıwmatları jıynalǵan málimlemelerden maǵlıwmat alıw menen. Quyash energiyasınan paydalanıwdı esaplawda tiykarınan, quyash nurınıń 1 m2 maydanǵa berip atırǵan energiya muǵdarı esapqa alınadı. Álemdiń atmosfera qatlamınan joqarı bólegine túsip atırǵan quyash radiatsiyasınıń energiyası 1, 395 kvt/m2 ni quraydı jáne bul muǵdar quyash turaqlısı dep ataladı. Biraq bul muǵdar jer maydanına jetip kelgensha hár túrlı qarsılıqlarǵa ushraydı hám de jıldıń mawsimi hám esap qılınıp atırǵan aymaqtıń keńligine salıstırǵanda onıń muǵdarı ózgerip turadı. Mısalı, Jer maydanına túsetuǵın quyash nurlarınıń ortasha intensivligi:
• Evropa mámleketlerinde - 2 kvt saat/m2;
• Tropik hám Aziya mámleketlerinde - 6 kvt saat/m2 ge teń. Ózbekstan Respublikası quyashlı mámleketlerden esaplanadı. Bir jılda ortasha
• 300 kún quyashlı kún esaplanadı ;
• 2980÷3130 saat temperaturanıń ortasha mikdori +420 S ni, kúnniń uzınlıǵı 14- 16 saattı tashkil etedi
• shól rayonlarında temperatura + 700 S ge shekem kóteriledi;
• hár bir m2 maydanda 1 jılda 1900-2000 kvt ge shekem quyash radiatsiyası payda bolıwı múmkin
Ózbekstan Respublikasında aymaqtıń keńligi hám jıldıń mawsimine salıstırǵanda kúnniń jarıq waqıtı, Ózbekstan Respublikasında aymaqtıń keńligi hám jıldıń mawsimine salıstırǵanda kúnniń jarıq waqıtı katlarida quyash radiatsiyasiniń taqsimlanishi kórsetilgen. Ózbekstan Respublikası aymaqtıń 16 hám de 21 keńliklerinde kúnniń jaqtılıq dáwiri 16 -17 saattı uyımlastırıwı kórinip turıptı. Oraylıq Aziya mámleketlerinde quyash radiatsiyasınıń bólistiriliwi.