|
Usınıs etilgen ádebiyatlar :
1. Qayumov A. A., Raxmonov R. N., Egamberdieva L. Sh., Xamroqulov J. Tabiyattan paydalaniw jáne onı qorǵaw.- T.: “Ekonomika”, 2014.
2.Ergashev A., Ergashev T. Ekologiya, biosfera ha`m tábiyattı qorǵaw.
Tashkent. 2005-329 bet.
3.Majidov T.Sh. Noananaviy va qayta tiklanivchi energiya manbalari.
2014 Tashkent. 171 bet
15- Ámeliy shiniǵiw
Tema: Ózbekstanda alternativ energetikanıń rawajlanıw baǵdarları
Joba:
Ózbekstanda ámeldegi bolǵan dásturiy emes energiya derekleri.
2 Dásturiy emes energiya dereklerine qurılǵan energetikalıq ob'ektler hám elektrostansiyalar tariyxı, házirgi jaǵdayı hám keleshegi. 3. Taza energiyanı izlew.
Házirgi kúnde jámiettiiń rawajlanıwın onıń energiya menen támiyinlengenligi belgileydi. Biraq energiya tutınıwınıń kúnden-kunge asıp barıwı hám de onı islep shıǵarıw ushın organikalıq janar maylardan paydalanıw, átirap -ortalıqtı global pataslanıwına alıp kelip atır hám nátiyjede insaniyat turmısına saldamlı qáwip salıp qoyıp atır. Soniń ushın házirgi kún energetikasınıń aktual máselelerinen biri, ekologiyalıq taza, qayta tiklenetuǵın energiya dáreklerinen paydalanıw bolıp tabıladı. Respublikamızda organikalıq janar maylar hám suw energiyasınan islep shıǵarılıp atırǵan elektroenergiyaniń muǵdarı (protsentte). Búgingi kúnde respublikamızda islep shıǵarılıp atırǵan elektroenergiyanıń 84, 7 % organikalıq janar maylardan paydalanatuǵın ıssılıq elektrostan-siyalarida islep shiǵarıladı. Ulıwma islep shiǵarılatuǵın energiyaǵa salıstırǵanda tek 14, 5 % elektroenergiya GESler járdeminde islep shiǵarıladı . Keleshekte Ózbekstan Respublikasında keyin qaytatuǵın energiya dáreklerinen tómendegi muǵdarda paydalanıladı.
• quyash energiyasınan 98, 8 % ;
• gidroenergetikadan 1, 0 % ;
• samal energiyasınan 0, 2 %.
Ózbekstan Respublikası aymaǵındaǵı eń zárúrli qaytalaniwshi energiya derekleriniń túrleri hám muǵdarları . Ózbekstanda qayta tiklenetuǵın energiya derekleriniń texnikalıq múmkinshilikleri sxeması. 4-keste. Ózbekstan Respublikası aymaǵındaǵı eń zárúrli keyin qaytatuǵın energiya derekleriniń túrleri hám muǵdarları (mln. t. n. e.)
Qaytalanwshi
energiya
derekleri turleri
|
Jalpi potensial
|
Texnik potensial
|
O‘zlestiril
gen
|
mln.t.
n.e
|
MVt s
|
mln.t
n.e
|
MVt s
|
Quyash energiyasi
|
50973
|
592,9x 109
|
176,8
|
Samal energiyasi
|
2,2
|
25,6 x 106
|
0,4
|
Gidroenergiya
|
9,2
|
107 x 106
|
1,8
|
Biomasslar
energiyasi
|
10,8
|
125,7 x 106
|
4,7
|
Geotermal suw
energiyasi
|
0,4
|
4,7 x 106
|
-
|
JAMI
|
50984,6
|
593 x 109
|
179,0
|
Házirgi kúnde Ózbekstanda keyin qaytatuǵın energiya dereklerinen paydalanıw boyınsha júdá kóp ilimiy-izertlew, joybar hám de qurib jumısqa túsiriw jumısları xalıq aralıq grantlar hám joybarlar tiykarında atqarılıp atır. Keyin qaytatuǵın energiya dáreklerinen paydalanıw boyınsha Ózbekstanda atqarılip atirǵan proektler .
Da`sturiy emes energiya dereklerine qurılǵan energetikalıq ob'ektler hám elektrostansiyalar tariyxı, házirgi jaǵdayı hám keleshegi.
Házirgi kúnde insaniyat aldında keleshek áwladlar ushın átirap -ortalıqtı taza halda saqlap qalıw mashqalası turıptı. Onıń ushın organikalıq janilǵilardan paydalanıp islep shiǵarılatuǵın energiya muǵdarın kemeytiw hám de ekologiyalıq taza energiya óndiris shıǵarıwdan ibarat esaplanadi. soniń ushın dúnya mámleketlerinde keyin qaytatuǵın energiya dereklerinen paydalanıp taza ekologiyalıq energiya islep shıǵarıwǵa qızıǵıwshılıq asıp barıp atır. Házirgi kúnde tiykarınan tómendegi qaytalaniwshi energiya dereklerinen paydalanıp energiya islep shıǵarılıp atır :
• quyash energiyası ;
• samal energiyası ;
• gidroenergetika (orta -, kishi- hám mikrogidroenergetika);
• tolqınlar energiyası ;
• suw ústiniń kóterilip-túsiw energiyası ;
• geotermal suw hám geyzerlar energiyası ;
• biomassa energiyası.
Dúnya mámleketleri aymaqların alıp qaraytuǵın bolsaq, olardıń hámmesinde de keyin qaytatuǵın energiya dárekleriniń barlıq túrleri ámeldegi emes. Mısalı, mámleketimizde suw ústinig kóterilip-túsiw energiyası, tolqınlar hám okean hám de teńizler degi hár túrlı aǵıslar energiyası, geyzerlar energiyası dárekleri joq, sharwashılıq hám qusshılıq fermaları shıǵındıları hám de jer astından ıssılıq nasosları arqalı energiya alıw jolǵa qoyılmaǵan. Respublikamızda eń kóp energiya alınatuǵın derek quyash energiyası esaplanadı. Tap sonıń menen birge, birpara mámleketlerde kúshli samallar, geyzerlar, tolqınlar, okean hám de teńizler degi hár túrlı aǵıslar, biomassalarniń derekleri, ekologiyalıq taza energiya óndiriste etakchi orınlardı iyeleydi. Hár qanday tarawda birinshiler boladı. Tómende 2009 -2013 jıllarda, keyin qaytatuǵın energiya dereklerinen paydalanıp házirgi kúnde eń kóp energiya óndiriwshi energetikalıq ob'ektlerdi kórip chiqamiz
Do'stlaringiz bilan baham: |
