1 -Ámeliy shınıǵıw. Tema: Dasturiy energiya dárekleri menen tanisiw. Joba

Geotermal suwdan elektr energiyasi alıw tiykarınan, jer júzinde energetikalıq krizs baslanıwı hám ekalogik taza energiya alıw ushın kóresh pátine shıqqannan keyin baslandı. Termik suwdan paydalanıp elektr energiyasi alıw apparatları tap ıssılıq elektrostansiyalariga uqsas, tek ǵana termik elektrostansiyalarida puw qazanı bolmaydı tek, geotermal elektrostansiyalarga janar may kerek bolmaǵanı ushın onı islewi ushın transporttı ham keregi bolmaydı. Tómende geothermal elektrostansiyanin` sxeması keltirilgen . Búgingi kúnde dúnyadaǵı geotermal elektrostansiyalarinig ulıwma quwatı 10751 megavattni quraydı
Usınıs etilgen ádebiyatlar :
4.Majidov T.Sh. Noananaviy va qayta tiklanivchi energiya manbalari.
2014 Tashkent. 49 bet
11- Ámeliy shiniǵiw
Tema: Biogaz alıwda qollanilatuǵın shiyki onim túrleri.
Joba:
1 Biomassa jáne onıń quramı.
2 Biojanilg`i shiyki onimleri
1. Biomassa - ósimlik hám haywanat dúnyası barlıq organikalıq elementlardı kelip shıǵıwın birlestiriwshi termin bolıp tabıladı. Biomassa baslanǵısh - ósimlikler, haywanlar, mikroorganizmlar hám basqalar hám de olardıń uzaq jıllıq processlerden sun` basqa túrdegi janar mayǵa aylanıwı hám ekinshiden (biomassani qayta islewde payda bolatuǵın shıǵındılar hám de insan hám haywanlardıń turmısı dawamında paydalaniletuǵın ónimlerge) bólinedi. Óz gezeginde shıǵındılar da baslanǵıshlarǵa - baslanǵısh biomassani qayta islegende payda bolatuǵın shıǵındılar (ǵawısh, paqal hám japıraqlar, qırındılarlar, spirt qoqımı, shatlar ) hám ekimshilarga-insan hám haywanat dúnyasınıń fiziologikalıq almasıqıwı ónimleri kiredi.
2. Biojanilg`i onimleri Uzaq jıllıq biologiyalıq processlerden son` torf jaǵdayındaǵı kórinisi Bunnan tısqarı ayrim Evropa mámleketlerinda, elektr energiyası alıwda, shiyki onim retinde ormanlardı ha`dden kóp kesiliwin aldın alıw ushın arnawlı tez ósetuǵın ósimliklerden paydalanıwadı. Mısalı Shvetsiyada, biomassa ushın arnawlı tez o'ser qaratallar egiledi . Qaratallar egiletuǵın maydanlar muǵdarı, biomassa menen isleytuǵın elektr stansiyalarınıń biomassa janilg`i menen támiyinleniwine salıstırǵanda belgilenedi. Bunday stansiyalar biologiyalıq janar may retinde biomassadan tısqarı, biomassanin` uzaq jıllıq biologiyalıq processlerden keyingi kórinisindegi torf hám basqa janar maylardan da paydalanıwı múmkin.
Biomassa keń kólemli qayta tiklenetuǵın energiya resursları bolıp esaplanadı hám aǵash, sanaat, awıl xojalıǵı hám xojalıq shıǵındılardı óz ishine aladı. Biomassadan energetika dáregi retinde qosıw, gazlawtırıw, piroliz, spirt yamasa biogaz alıw ushın bioximiyalıq qayta islew arqalı paydalanıw múmkin. Bul processlerdiń hár biri, belgelengen maqsette qollanıw tarawına iye. Ayrim maǵlıwmatlarǵa kóre, biomassadan alınatuǵın energiyanıń dúnya energetikasına qosatuǵın úlesi 12 % ni quraydı. Evropa Birlespesi mámleketlerinde biomassadan alınatuǵın energiya muǵdarı, ulıwma energiyanıń tek 3 % ni, biraq birpara mámleketlada mısalı, Avstriyada - 12%, Shvetsiyada - 18% hám Finlyandiyada - 23% ni quraydı.
Baslanǵısh biomassani tábiy halda qurǵaqlıqta hám suwda ósetuǵın ósimlikler quraydı. Biomassa fotosintez nátiyjesinde payda boladı, yaǵnıy fotosintez nátiyjesinde quyash energiyası, ósip atırǵan ósimlik massasında toplandı. Fotosinteznin` energetikalıq paydalı jumıs koefficiyenti ortasha 5 % ni quraydı. Energiya alıw maqsetinde baslanǵısh biomassadan, ana'naviy janar maylar ornın qoplaydigan janar may retinde paydalanıladı. Baslanǵısh biomassaga, orman hám aǵashnı qayta islew sanaatı hám de awıl xojalıq ónimleri shıǵındıların kirgiziw múmkin. Ózbekstanda suwǵarılatuǵın awıl xojalıq maydanların tiykarınan g'o'za, g'alla, temeki, ayǵabaǵar hám palız eginleri iyeleydi. Házirgi kunge shekem g'o'zanin` poyasidan bólekan spirt, qaǵaz hám bir qansha qurılıs materialların islep shıǵarıwda shiyki onim retinde paydalanıp kelinedi. Qalǵan ósimliklerdiń poyalari tastap yamasa jaǵıp jiberiledi. Mine sol awıl xojalıq shıǵındılarınan da biomassa, yaǵnıy bio janar may retinde paydalanıw múmkin.