1 – mavzu: Kirish. Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish haqida tushunchalar

2 – mavzu: Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish
tizimlari.
Reja:
1.Avtomatlashtirilgan nazorat tizimi.
2.Avtomatlashtirilgan rostlash tizimi.
3.Avtomatlashtirilgan boshqarish tizimi.
4.Qidirish va moslashish tizimi.
Avtomatik tizimlarni ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda, ishlab chiqarishning turiga va bajariladigan ishlar hajmiga bog’liq holda guyidagi turlarga ajratish mumkin:
-avtomatik nazorat tizimlari;
-avtomatik rostlash tizimlari;
-qidiruv tizimlari;
-avtomatik himoya tizimlari;
-moslanuvchan tizimlar.
Avtomatik tizimlar qo’llaniladigan qurilmalar, parametrlar, konstruktiv ijrochi jihozlari bilan farq qilishi mumkin.
Avtomatik nazorat tizimi – boshqariluvchi ob’ektni boshqarishda zarur bo’lgan ma’lumotlar, turli fizik kattaliklar (parametrlar)ni avtomatik nazorat qilish uchun moljallangan. Barcha tizimlar u yoki bu funktsiyani bajaruvchi qism va qurilmalardan, elementlardan tuzilgan (1-a, rasm).
1
-a,rasm. Avtomatik nazorat tizimining funktsional sxemasi.

Ozgartkich (D) (datchik) ob’ekt (O)ning nazorat qilinuvchi kattaligini o’lchab turidai va unga kuchaytirish yoki uzatish uchun qulay bo’lgan signallarni o’zgartirib beradi. Ozgartkichlar ko’proq noelektrik kattaliklarni elektrik kattaliklarga ozgartirishda ishlatiladi.

Kuchaytirgich (К) – qurilmasi, o’zgartkichdan kelayotgan kuchsiz signallarni, obektning ijrochi elementini harakatlantirish uchun etarli holda kuchaytirib beradi.
Ijrochi element (IE) – qurilmasi, bog’liq holda yakunlovchi jarayonni (ishni) bajaradi.
Uzatuvchi va aloqa elementlari – qurilmasi, ozgartkichdan toki ijrochi elementgacha signallarni uzatish uchun ishlaydi.
Avtomatlashtirilgan tizimlar tarkibiga qo’shimcha elementlar ham kiradi. Bu elementlar tizimdagi axborotlarni ozgartirishda qatnashmaydi, lekin ozgartirilganlarini ta’minlaydi. Bu elementlar tarkibiga energiya manbalari, stablizatorlar va uzib-ulagichlar kiradi.
Ijrochi elementlar turiga ko’ra avtomatlashtirilgan nazorat tizimlari quyidagi asosiy to’rt guruhga bo’linadi:
1.Parametrlar kattaliklarini oraliq cheklovlarini avtomatik signal tarzida beruvchi; - signal beruvchi qurilmalar(SQ), bularga lampochka, zvonok va sirenalar kiradi.
2.Nazorat qilinuvchi parametrlar kattaliklarni ko’rsatuvchi; - ko’rsatuvshi asbob (КA) raqamli yoki strelkali bo’ladi.
3. Nazorat qilinuvchi parametrlar kattaliklarni yozib oluvchi; - yozib olish qurilmasi (YQ) ozi yozib oluvchi asbob;
4. Nazorat qilinuvchi parametrlarning kattaliklariga bog’liq holda, buyumlar turi bo’yicha saralsh; - (SQ) saralash asbobi.
Avtomatik nazorat tizimi texnologik jarayonlar oqimiga hech qachon xalaqit bermaydi.