1- mavzu. Kirish. Areal lingvistikaning maqsad va vazifalari

geterogen
. Bunda muayyan til va 
shevalar chegaradosh til va shevalar bilan aralashadi. 

tor lokal
. 
Ular qisqa (kichik) chegaraga ega bo‘ladi. Bunga Buxoro va 
Samarqand viloyatlaridagi ayrim qishloq o‘g‘uz shevalari misol sifatida 
keltirilishi mumkin; 
lokal
. 
Ular nisbatan keng hududga ega bo‘ladi. Bunga Qorako‘l va Olot 
shevalarini keltirish mumkin; 
subregional
. Lokallardan katta hududlarni qamrab oladi (Xorazm 
shevalari); 
regional
. Keng hududlarni qamrab oladi (turkiy tillar); 
poliregional
. Til va dialektlarning bir necha qit’alarda tarqalishi (ingliz, 
fransuz, o‘zbek tillari); 
kosmopolitik.
Turli iqlim sharoitlari tufayli til va dialektlarning tarqalishi 
hududlarini anglatadi. Maʼlumki, o‘g‘uzlar aslida Qozog‘istonning Ile daryolari 
bo‘yida shakllangan, lekin iqlim ularning yashash imkoniyatlarini 
qiyinlashtirgan, natijada ular g‘arb tomon siljishga majbur bo‘lgan va tillari ham 
ular yashagan o‘lkalarda muomalada bo‘lgan; 
innovatsion areal
(ona areal). Undan bir necha areallar paydo bo‘ladi, 
bularni til oilalari bilan izohlash mumkin; 
migratsion areal
. Til va dialektlarning ko‘chishi asosida paydo bo‘ladi 
(turk tili, Rossiyadagi o‘zbeklar tili); 
vikarizm
. Bir tur o‘rnida boshqa turlarning paydo bo‘lishi. Biologik turlar 
iqlim bilan bog‘liq. Tillar va dialektlarda bu ijtimoiy jarayon bilan bog‘liq 
ravishda amalga oshadi. Avstraliyadagi ingliz tili bunga misol bo‘la oladi.
O‘zlashtirish uchun savollar:
1. Arealogiya qaysi sohaning fani? 
2. Oddiy, keng areallarning tavsifini bering. 
3. Bo‘lingan, tor lokal, lokal areallarni tushuntirib bering. 
4. Subregional, regional, poliregional areallarni farqlab bering.
5. Kosmopolitik, innovatsion.yu migratsion areallarni, vikarizmni yoritib 
bering.

---