1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining


  Iqtisodiy  rayonlashtirishni  o„ziga  xos  xususiyati



Download 1,39 Mb.
Pdf ko'rish
bet184/198
Sana01.01.2022
Hajmi1,39 Mb.
#303255
1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   198
Bog'liq
iqtisodiy geografiya

2.  Iqtisodiy  rayonlashtirishni  o„ziga  xos  xususiyati. 
Iqtisodiy 
rayonlar  turli  omillarga  qarab  ajratiladi.  Agar  ularni  sanab  o„tadigan 
bo„lsak, ular quydagilar: 
- Hududiy mehnat taqsimoti va hududiy ixtisoslashuv
-  Bozorga  mo„ljallangan  mahsulot  ishlab  chiqarish,  bozor 
makonining shakllanganligi; 
- Tabiiy sharoit va qazilma boyliklar. ularning hududiy birikmalari; 
- Aholi va mehnat resurslari
-  Rayon  hosil  qiluvchi  va  uni  tashkil  etuvchi  markazning  yoki 
markazlarning mavjudligi; 
- Iqtisodiy-geografik o„rni; 
- Transport to„rining rivojlanganligi
-  Mintaqaviy infrastruktura tizimining shakllanganligi va h.k. 
Barcha  rayon  hosil  qiluvchi  omil  va  tamoyillar  ikki  katta  guruhni 
tashkil 
qiladi: 
iqtisodiy 
(bozor 
iqtisodiyoti, 
mujassamlashuv, 
ixtisoslashuv,  kompleks  rivojlanish,  transport)  va  hududiy  yoki 
geografik  (tabiiy  sharoit  va  tabiiy  boyliklar,  infrastruktura  va  aholi 
joylashuv  tizimi,  geogorafik o„rni).  Bu  ikki  asosiy  qism  birinchi,  ya‟ni 
iqtisod  +  hudud  =  iqtisodiy  rayon  atamasini  shakllantiradi.  Bulardan 
tashqari,  fan-texnika  taraqqiyoti,  ekologiya  kabilar  ham  rayon 
chegaralarini  aniqlashda  ma‟lum  ahamiyatga  ega.  Yuqoridagi  omil  va 


 
 
213 
213 
shartlarga  ko„ra  mamlakatning  iqtisodiy  makoni  bir  necha  rayonlarga 
bo„linadi.  Hozirgi  sharoitda  ayniqsa  bozor  ta‟sir  doirasi  katta 
ahamiyatga ega. 
 Har  bir  iqtisodiy  rayonning  o„ziga  xos  rayon  hosil  qiluvchi  omil 
va  ishlab  chiqarish  tarmog„i  mavjud.  Ba‟zi  rayonlar  shakllanishida 
qazilma boyliklar, boshqasida  – transport, geografik o„rni, uchinchisida 
–  malakali ishchi kuchi, to„rtinchida yirik  shaharlar va ayniqsa  poytaxt 
shahar omili muhim ahamiyatga ega bo„ladi.  
Ajratiladigan  asosiy  iqtisodiy  rayonlar  ko„pgina  talablarga  javob 
berishi kerak. Masalan: 
-  Katta  iqtisodiy  va  demografiya  salohiyatga  ega  bo„lishi  (aholisi 
kamida 1,5 – 2,0 mln. kishi, yalpi milliy masuloti 5 foizdan ortiq); 
-  Mamlakat  milliy  iqtisodiyotini  va  uning  eksport  salohiyatini 
yuksaltirishda faol ishtirok etishi
- Ichki hududiy-iqtisodiy jihatdan yaxlitligi; 
- Rayon hosil qiluvchi tarmoq va marakzlarning mavjudligi; 
- Mintaqaviy iqtisodiyotning kompleks rivojlanganligi; 
-  Xo„jalikning  bazaviy  sohalariga  ega  bo„lgan  bo„lishi  (elektr 
energetika qurilish va boshqalar); 
- Transport va boshqa infrastruktura tizimining shakllanganligi va 
boshqalar. 
Mazkur  imkoniyatlarga  ega  bo„lgan  har  bir  iqtisodiy  rayon  ikki 
asosiy  vazifani  bajaradi;  birinchidan,  u  mamlakat  iqtisodiyotining  katta 
bir  qismi  sifatida  uning  muhim  ijtimoiy  –  iqtisodiy  muammolarini  hal 
etishi va ikkinchidan, o„zining alohida hududiy – iqtisodiy birlik (tizim) 
darajasida  mustaqil  rivojlanishi  imkoniyatiga  ega  bo„lishi  kerak. 
Birinchi 
vazifa 
iqtisodiy 
rayonlarning 
ixtisoslashuvi, 
ularning 
mintaqalararo,  milliy  va  jahon  bozorlariga  chiqishini,  ikkinchisi  esa 
kompleks (ya‟ni har tomonlama) rivojlanishini nazarda tutadi.  

Download 1,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   198




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish