1- ma’ruza kirish. Metallurgik jarayonlarda issiqlik vа mаssa almashuv fanining ahamiyati

Gazning bosimi va uning o‘lchovi.

Gaz harakatlanishining xarakteri

Metallurgik pechlar ishlashida katta hajmda issiq gazlar paydo bo‘ladi. Ko‘pincha jarayondan ajralayotgan gazning miqdori qayta ishlanayotgan materiallar massasidan ko‘proqdir. Masalan, yallig‘ pechda bir sutkada 1500 t shixta qayta ishlansa, undan 2500 t gaz paydo bo‘ladi, 1200⁰C haroratda uning hajmi 9,2 mln m³/sutkani tashkil qiladi. Pechni ishchi hajmida gazning harakatlanishi texnologik jarayonni oqib o‘tishiga, yoqilg‘ini yonishiga, issiqlik almashuviga qattiq va suyuq moddalarni harakatlanishiga katta ta’sir etadi. Gazning harakatlanishi pechni o‘lchovini va formasini, gaz harakatlanuvchi yo‘laklar shakli kabi boshqa dastgohlarni belgilaydi. Shuning uchun pechni loyihalash va ishlatishda gaz mexanikasini asoslarini bilgan holda boshqarish lozimdir.

Gaz mexanikasida keng qo‘llaniladigan asosiy ko‘rsatgichlarga quyidagilar kiradi:
a) Real sharoitda gazlarning haqiqiy solishtirma og‘irligi γ_tp

bunda: β – gazni hajmi kengayish koeffitsienti,
γ₀ - 0⁰C va bosim 760 mm simob ustuni bo‘lganda gazning solishtirma og‘irligi;
b) Real sharoitda gazlarning hajmi V_tp

Bunda: V₀ – O⁰C va bosim 760 mm.sim.ust. bo‘lganda gazni nisbay hajmi, ρ-gazning bosimi, mm.suv.ust.
d) - 0⁰C va bosim 760 mm.sim.ust. bo‘lganda gazning nisbiy harakatlanish tezligi, m/sek.

bunda: F - pech yoki gaz harakatlanish yo‘lagining perpendikulyar kesimi, m.
– t °C va P bosimda gazning real harakatlanish tezligi:

Pechning ichidagi bosim atmosfera bosimidan katta farq qilmasligi sababli gazning real solishtirma og‘irligi, hajmi va tezligi qo‘shimcha ko‘rsatkichsiz aniqlanadi.
P – gaz bosimi,1 mm suv. ust. = 1kg/m.



ρ - zichlik, kg/m.
γ – kinematik qovushqoqlik, m/sek.
- dinamik qovushqoqlik, m²/sek; q = 9,81 m/s

bunda: F – pechni perpendikulyar kesimi, m.
S – kesimni perimetri, m.
d – pech yoki gaz harakatlanish yo‘lagining gidravlik diametri, m