1- ma’ruza kirish. Metallurgik jarayonlarda issiqlik vа mаssa almashuv fanining ahamiyati

4--Ma’ruza
QATTIQ VA SUYUQ MATERIALLARNING HARAKATLANISHI.
Reja
1.Qattiq materiallarning harakatlanishi.
2. Suyuq materiallarning harakatlanishi.


Qattiq yoqilg‘ilar odatda tabiiy va sun’iy bo‘ladi. Tabiiy yoqilg‘ilarga o‘tin, torf, qo‘ng‘ir, ko‘mir, tosh ko‘mir, antratsit va yonuvchi slanes kiradi, sun’iylariga esa - pista ko‘mir, koks, briketlar, ko‘mir kukunlari va changlari kiradi. Metallurgik pech-larda qattiq yoqilg‘i turlaridan asosan koks va ko‘mir kukunlar keng qo‘llaniladi, boshqalari esa cheklangan miqdorda ishlatiladi.
O‘tin - daraxtsimon o‘simlik yoqilg‘isidir. Tabiatdagi daraxt-larning turi xilma-xil bo‘lishiga qaramay ularning organik massasi umuman bir xil bo‘lib, tarkibi taxminan 50% C, 43% O₂ va 6% H lardan tashkil topgan. O‘tinning yonishidan qoladigan chiqindi kul 1-2 % ni tashkil etadi.
O‘tinli yoqilg‘ilar asosan metallurgik pechlarni yangitdan ishga tushirish jarayonida, ya’ni yangi ko‘rilgan pechlarni, ta’mir qilin-gan pechlarni va ma’lum vaqtgacha to‘xtatilgan pechlarni ishlatishda qizitish uchun qo‘llaniladi.
Torf ham tabiiy yoqilg‘ilar turkumiga kirib, foydali qazilma hisoblanadi. Torfning tarkibidagi uglerod moddasining kamligi, issiqlik energiyasining pastligi va ko‘p miqdorda mineral chiqindisi borligi sababli metallurgik pechlarda deyarli foydalanilmaydi. Torf asosan ikkilamchi yoqilg‘i olishda elektrostantsiya va kimyo sanoatida keng foydalaniladi.
Qo‘ng‘ir ko‘mir - torfga nisbatan ancha keyin paydo bo‘lgan o‘simlik yoqilg‘ilari turkumiga kirib, uning tarkibi yoshiga qarab o‘zgaradi va "yetilgan" hamda "yetilmagan" sinflarga bo‘linadi.
Qo‘ng‘ir ko‘mir tarkibidagi namlikning yuqori bo‘lishi, chiqindi minerallarining ko‘pligi, hamda beradigan issiqlik energiyasining kam bo‘lganligi sababli metallurgik pechlarda cheklangan miqdorda foydalaniladi. Qo‘ng‘ir ko‘mir metallurgik pechlarda asosan generator yoqilg‘i gazini, ya’ni uni yoqib CO₂ gazini olish uchun va past haroratda ishlaydigan pechlarni isitish uchun ishlatiladi.