1 – маъруза энергетика энергия тежамкорлиги ва энергетика ресурслари

Ортиқча босим ИЭР га юқори босим остида қурилмани тарк этаётган газлар, сув буғларнинг потенциал энергияси киради. Қайсики атмосферага, сув ҳавзаларига, сиғимларга ва бошқа қабул қилувчиларга чиқариб ташлашдан олдин ишлатилиши мумкин бўлган энергия.
Ортиқча генетик энергия ҳам ортиқча босим ИЭР га киради.
ИЭР фойдаланишнинг асосий йўналишлари қуйидагилардир: ёқилғи-қачонки улар бевосита ёқилғи сифатида ишлатилганда; иссиқлик-қачонки улар бевосита иссиқлик сифатида ёки утилизацион қурилмаларда иссиқлик ишлаб чиқариш учун фойдаланилганда; кучли-қачонки улар утилизацион қурилмаларда электр ёки механик энергия кўринишида олиб фойдаланилганда; аралаш- қачонки улар бир вақтнинг ўзида ИЭР ҳисобига утилизацион қурилмаларда олинган электр (механик) энергия ва иссиқлик сифатида фойдаланилганда.
Ёнувчи ИЭРнинг кўп миқдори бевосита ёқилғи кўринишида ишлатилади, худди шундай бевосита қўлланилишни иссиқлик ИЭР, масалан, иситиш учун совутиш тизимининг иссиқ суви ва ҳ.к.
Шуни таъкидлаш зарурки, технологик агрегатлар ичидан энергия ресурсларини ишлатиш яхшиланганда ва бунинг натижасида иккиламчи ресурсларнинг чиқиши қисқарганда, ёқилғи ва иссиқликни истеъмол қилиш схемасини ўзгариши ИЭРдан фойдаланиш ҳисобланмайди. Схемаларнинг бундай ўзгартирилиши, зарур агрегат (қурилмалар)нинг технологик жараёнини яхшилайди холос.
Технологик агрегатларда чиқувчи газларнинг иссиқлиги, асосий ва ёрдамчи маҳсулотларининг иссиқлиги кўринишида ҳосил бўлган иккиламчи иссиқлик энергетика ресурсларидан тўғри фойдаланилганда, ёқилғини сезиларли иқтисод қилишга эришилади.
Олиб борилган ҳисоб-китоблар натижасида шу нарса маълум бўлдики, утилизацион қурилмаларда олинган иссиқлик энергиясининг нархи, асосий энергия қурилмаларда, шу иссиқлик энергиясининг ишлаб-чиқаришга кетган харажатлардан паст бўлади. ИЭР чиқишини ва мумкин бўлган ишлатилишини ҳисобга олишни аниқлаш-барча корхоналарда, айниқса ёқилғи, иссиқлик ва электр энергияни кўп сарф қиладиган корхоналарда ечилиши зарур бўлган масалалардан биридир.
ИЭР дан фойдаланиш, фақат энергетика самараси билан чегараланмайди, бу атроф – муҳитни ҳимоя қилиш, зарарли моддаларни чиқариб ташлаш, миқдорини камайтиришга олиб келади. Бу чиқиндилардан баъзи бирлари қўшимча маҳсулот беради, масалан, чиқиб кетаётган газ билан чиқариб ташланаётган олтингугурт ангидридни тутиб олиб олтингугурт кислотани чиқаришга йўналтириш мумкин.
Агар ҳаракатдаги корхоналарни кенгайтириш ва реконструкция қилишда ҳамда янги корхоналар лойиҳаланаётганда ИЭР дан фойдаланиш бўйича тадбирлар, уларни иқтисодий самарадорлигини асосланган ҳолда ишлаб чиқариш кўзда тутилса, мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Истеъмолчиларнинг амалдаги ҳамда лойиҳаланётган корхоналарда ИЭР фойдаланишдан юз ўгиришлар, фақат бу корхоналарда, ИЭР фойдаланишнинг техник жиҳатдан ёки иқтисодий жиҳатдан самарасиз эканлигини тасдиқловчи ҳисоб-китоблар натижасидагина мумкин бўлади.
Амалда фақат шамоллатишдан чиқадиган бу совитувчи ҳаво иссиқлиги, оқава сувлар ва бошқа паст потециалли оқимлардан фойдаланилмайди.
ИЭР ишлатишнинг паст даражаси кўп ҳолларда текис бўлмаган режимларда ва уларнинг чиқишлари мавсумий бўлганлиги, истеъмолчиларнинг мавжуд эканлиги, утилизацион жиҳозларни татбиқ қилишдаги молиявий қийинчиликлар (айниқса паст потенциалли ИЭР утилизация учун), иккиламчи энергия ресурсларидан фойдаланишнинг муассасалараро механизмини йўлга қўйилмаганлиги туфайли келиб чиқади.