1- laboratoriya ishi mavzu: Atir sovunidagi yog‘ kislotalari miqdorini aniqlash Ishning maqsadi

1. Tezlashtirilgan hajmiy usul

Usul prinsipi: Bu usul sovunni suvli eritmasini mineral kislota bilan parchalash, ajralgan yog‘ kislotalar va sovunlanmaydigan moddalarni dietil efiri bilan ekstraksiyalash hamda yog‘ kislotalarni titrlashga asoslangan.

Reaktiv va materiallar: Sovun namunasi, H₂SO₄ ni 20 %-li eritmasi, dietil efiri, NaCl ni tо‘yingan eritmasi, metiloranj, 96 %-li etil spirti, 0,5 n.li natriy gidroksid eritmasi, fenolftalein, 250 ml. li konussimon kolba, suvli hammom, 500 ml. li ajratgich voronka.

Ishning bajarilishi: Kolbaga sovun namunasidan 5 g. atrofida 0,01 g. aniqlikda tortib olinadi va qaynoq suvda eritiladi, H₂SO₄ bilan metiloranj bо‘yicha parchalanadi. Eritish va parchalash qaynayotgan suvli hammomda bajariladi. Aralashma sovutilib, ajratgich voronkaga о‘tkaziladi. Kolbani (30 ml.) dietil efiri bilan chayiladi va voronkaga quyiladi. Aralashma efir bilan yaxshilab aralashtiriladi va 2 min. davomida tindiriladi. Nordon suvli qatlam tо‘kiladi, efirli qatlam esa tо‘yingan NaCl eritmasi bilan metiloranj bо‘yicha neytral reaksiyagacha yuviladi. Efirli ekstrakt kolbaga quyiladi va yarim yok 1/3 qism efir 20-30 ml. spirt bilan ajratish voronkasini chayqab, ekstraktli kolbaga quyiladi.

Kislotalarni spirt-efirli eritmasi NaOH ni 0,5 n.li eritmasi bilan fenolftalein ishtirokida, hosil bо‘lgan pushti rang bir 1 min. davomida yо‘qolmay qolguncha titrlanadi.

Yog‘ kislotalarni sovundagi massa ulushi quyidagi formuladan aniqlanadi:

YO.k. = VK 0,02 M_о‘r 100/(40 m) = 0,05 VKM_о‘r/m,

bu yerda: V - yog‘ kislotalarni titrlash uchun sarf bо‘lgan 0,5 n.li NaOH eritmasini hajmi, ml; K – 0,5 n.li NaOH eritmasi titriga tuzatma; M_о‘r – yog‘ kislotalarining о‘rtacha molekulyar og‘irligi; m – sovun namunasining og‘irligi,g.